“Η Νεφέλη της χάιδεψε το χέρι για να δείξει ότι συμμεριζόταν τη συγκίνησή της. “Τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη από τις λέξεις, όπως εμείς οι μεγάλοι. Μιλάνε με την καρδιά τους”, της είπε.”
Το The Look.Gr συνάντησε μια σπουδαία συγγραφέα που η πένα της τα τελευταία χρόνια αγγίζει τις ψυχές των αναγνωστών της. Η Ιφιγένεια Τέκου μέσα από το τελευταίο της βιβλίο “Το τελευταίο φως” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός ψηλαφίζει τις λεπτές πτυχές του αυτισμού και την δυσκολία αποδοχής αυτών των ατόμων από το κοινωνικό σύνολο και στροβιλίζεται στη δίνη του χρόνου προσπαθώντας να ξεμπερδέψει το κουβάρι της μοίρας που το σκιάζει έντεχνα το πέπλο του μυστηρίου.
Μέσα από μια ευχάριστη συζήτηση μιλήσαμε για τη σημασία της συγχώρεσης, για τα όνειρα και για τη λαϊκή παράδοση που στις μέρες μας φθίνει συνεχώς, αλλά και για την πορεία της λογοτεχνία στη χώρα μας. Ασφαλώς ένα μεγάλο κομμάτι της συνέντευξης αφορούσε τη διαφορετικότητα και το βασικό θέμα του βιβλίου της, που είναι ο αυτισμός. Η Ιφιγένεια Τέκου έρχεται στο The Look.Gr
1. «Όλα τα «εάν» που υπόσχονται ένα καλύτερο μέλλον υποτάσσονται δουλικά στην πραγματικότητα». Όμορφος στοχασμός από το βιβλίο σας. Αλήθεια, πόσο σκληρό θεωρείτε πως είναι το ενέχυρο του παρόντος για υποθέσεις που προσβλέπουν στο μέλλον;
Δεν ξέρω αν είναι σκληρό, σίγουρα όμως κάποιες φορές είναι απαραίτητο να θυσιάσεις κάτι από το παρόν προκειμένου να σου προσφερθεί ένα καλύτερο μέλλον. Αυτό δεν κάνουμε εξάλλου όλοι οι Έλληνες τούτα τα χρόνια της κρίσης; Δεν στερούμαστε ακόμα και βασικά αγαθά γιατί μας υποσχέθηκαν ότι μόνο έτσι τα παιδιά μας, το μέλλον δηλαδή του τόπου, θα έχουν μια καλύτερη ζωή; Δεν ξέρω αν ισχύει, ωστόσο θέλω να το πιστεύω μιας και οποιαδήποτε άλλη πεποίθηση θα έκανε τις θυσίες μας να μοιάζουν μάταιες.
2. Ποια είναι η αφόρμηση για τη συγγραφή του βιβλίου σας «Το τελευταίο φως»;
Ο φάρος του Ταινάρου, που κατασκευάστηκε από Γάλλους το 1882, αποτέλεσε για μένα το ερέθισμα ώστε να επιλέξω την όμορφη Μάνη ως τον τόπο όπου θα εξελισσόταν η κύρια πλοκή της ιστορίας μου. Πάντα με γοήτευαν οι φάροι και η σημειολογία τους που έχει εμπνεύσει μεγάλους Έλληνες πεζογράφους και ποιητές όπως τον Ρίτσο, τον Παπαδιαμάντη, τον Εμπειρίκο, τον Εγγονόπουλο, τον Βενέζη, τον Καββαδία, τον Ελύτη και τόσους άλλους.
Ένα άλλο ερέθισμα ήταν για μένα η γνωριμία μου πριν από πολλά χρόνια με μια μητέρα και το γιο της που είχε διαγνωστεί με διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού όπως περιγράφω στην παρακάτω ερώτησή σας. Με είχε συνταράξει ως γεγονός, τόσο ο τρόπος που το χειρίστηκε η φίλη μου και η οικογένειά της όσο και η απαράδεκτη συμπεριφορά των γύρω τους, των απλών καθημερινών ανθρώπων που έχοντας πλήρη άγνοια για το θέμα, απομάκρυναν το παιδί λες και είχε κάτι κολλητικό. Με το πέρασμα του καιρού, φαίνεται πως η εμπειρία μου αυτή βρήκε δίοδο καθώς μετουσιώθηκε σε λέξεις που πλαισίωσαν ένα μέρος του βιβλίου μου.
3. Αναμφίβολα στο βιβλίο σας θίγονται θέματα που αφορούν και το κοινωνικό γίγνεσθαι, ένα από αυτά ο αυτισμός και η αδυναμία του γονιού καταρχήν, και του κοινωνικού συνόλου, εν συνεχεία, να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα ενός παιδιού. Μοιραστείτε αν θέλετε τις σκέψεις σας.
Η πιο στενή γνωριμία μου με ένα παιδί με διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού και την μητέρα του πριν από μερικά χρόνια, στάθηκε η αφορμή για να δημιουργήσω την μικρή μου ηρωίδα, τη Μάχη.
Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε τίποτα απολύτως για τις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και είναι λογικό. Παράλογος είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε καμιά φορά ό,τι δεν καταλαβαίνουμε και δεν γνωρίζουμε. Στο πλευρό της φίλης μου βίωσα κάθε δύσκολη στιγμή της, όπου το ένα συναίσθημα διαδεχόταν το άλλο ξεκινώντας από την άρνηση, το θυμό και τη θλίψη και καταλήγοντας στην αποδοχή.
Νομίζω ότι αρχικά τουλάχιστον είναι η άρνηση που επικρατεί στην ψυχοσύνθεση των γονιών. Δεν μπορούν να αποδεχτούν τη διάγνωση που θα τους δοθεί από τους ειδικευμένους ιατρούς (στην περίπτωση της φίλης μου ήταν δύο παιδονευρολόγοι) και πασχίζουν απεγνωσμένα να βρουν μια άλλη εξήγηση για τη συμπεριφορά του παιδιού τους χάνοντας πολλές φορές πολύτιμο χρόνο.
Μετά λύπης μου παρατήρησα μέσα από την περίπτωση της φίλης μου ότι η κοινωνία μας, ο κοντινός αλλά και ο ευρύτερος περίγυρος της οικογένειας, δεν έχει το πνευματικό υπόβαθρο για να αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα στηρίζοντας την οικογένεια με αποτέλεσμα να δοκιμάζονται οι αντοχές των γονιών. Έχουμε ακόμα πολλά βήματα να διανύσουμε και οπωσδήποτε είναι απαραίτητη η αρωγή του κράτους. Όπως αντιλαμβάνεστε, δεν είμαι ειδικός, όμως για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου συμβουλεύτηκα μια ειδική παιδαγωγό, που με βοήθησε να προσεγγίσω το θέμα με σεβασμό και αγάπη.
4. Τα μυστικά κρύβουν πάντα το αναπάντεχο και φέρνουν ραγδαίες εξελίξεις στη ζωή μας. Ο Πυθαγόρας μάλιστα τόνιζε: «ου πάντα τοις πάσι ρητά» [δεν μπορούν να ειπωθούν όλα σε όλους]. Εσείς τι πιστεύετε; Το μυστικό έχει τη σημασία του; Και με ποιο ρόλο ενεργεί στη ζωή μας;
Νομίζω πως αυτό που έχει σημασία είναι να διευκρινίσουμε κάθε φορά τη φύση του μυστικού και τις συνέπειες που θα υπήρχαν αν αυτό έβγαινε στη φόρα. Υπάρχουν μυστικά που η αποκάλυψή τους λυτρώνει, άλλα που όταν φανερώνονται οδηγούν σε τραγωδίες και κάποια που νομίζουμε ότι μονάχα εμείς τα ξέρουμε και τα ορίζουμε ενώ τα ξέρει ο κόσμος όλος (Ό συ κρύβεις εις την αγοράν κηρύσσεται). Το συμπέρασμα όμως στο οποίο έχω καταλήξει ανεξάρτητα από τη φύση του μυστικού είναι το εξής: Αν το ξέρει παραπάνω από ένας, παύει να είναι μυστικό.
5. Μια από τις ηρωίδες σας υποτάσσει το συναίσθημα στη λογική. Αλήθεια όταν συμβαίνει αυτό στη ζωή μας, τι επιπτώσεις επιφέρει;
Καμιά φορά ο εξορθολογισμός κάποιων καταστάσεων και η αντιμετώπισή τους μέσα από το πρίσμα της λογικής αποφεύγοντας την δίοδο των πανέμορφων πλην καθόλου αποτελεσματικών συναισθημάτων, οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα. Από την άλλη έχουμε και τον Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ που έγραψε πως «μόνο με τα μάτια της καρδιάς βλέπεις σωστά». Δεν θα διαφωνήσω. Εξαρτάται από την κάθε περίπτωση.
6. Στο βιβλίο σας μεταφέρετε στίχους από παραλογές δημοτικών τραγουδιών όπως νυφιάτικων αλλά και μανιάτικων μοιρολογιών. Σήμερα παρατηρείται πέρα από κάποιες μεμονωμένες πρωτοβουλίες, στο σύνολο του λαού μας το φαινόμενο αποδόμησης της δημοτική μας παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού, πως κρίνετε την τάση αυτή της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας;
Το φαινόμενο της αποδόμησης δυστυχώς δεν περιορίζεται στη δημοτική μας παράδοση και τον λαϊκό μας πολιτισμό όπως σωστά επισημαίνετε, αλλά και σε άλλους τομείς που αποτελούν πυλώνες του ελληνικού πολιτισμού. Ένα απλό παράδειγμα…η γλώσσα μας, που όχι μονάχα έχει περιοριστεί σε ένα πολύ βασικό και πτωχό λεξιλόγιο (ενώ ο μέσος Ευρωπαίος χρησιμοποιεί περισσότερες από 2.500 λέξεις στην επικοινωνία του και στις εκφράσεις του, ο Έλληνας κατά μέσον όρο χρησιμοποιεί 800 περίπου λέξεις), αλλά έχει δεχτεί εισβολή-με τις ευλογίες μας-από ξενικές λέξεις, κυρίως αγγλικές. Είναι σημεία των καιρών και για να ανατραπεί η κατάσταση απαιτείται μια πληθώρα ενεργειών τόσο από την πολιτεία όσο και από εμάς τους ίδιους, με την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη που διατηρεί την ταυτότητά του μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Από τη στιγμή που κατορθώνεις να χτίσεις έναν καλά δομημένο χαρακτήρα οφείλει να διεκδικήσει την ανεξαρτησία του προκειμένου να είναι αληθοφανής.
7. «Οι μαύρες αράδες απέκτησαν οντότητα που απειλούσε να την καταβροχθίσει». Έχετε αισθανθεί κάποια στιγμή τα κείμενα που γράφετε να σας «εξουσιάζουν» και από το ρόλο του οδηγού να ακολουθείτε μια πορεία που μόνα τους ανοίγουν;
Συνήθως αυτό συμβαίνει στα βιβλία που γράφω. Ενώ αρχικά νομίζω ότι έχω το πάνω χέρι στις πράξεις και στα συναισθήματα των ηρώων μου, τελικά αποδεικνύεται πως είναι εκείνοι που μου δείχνουν το δρόμο και από καθοδηγητής γίνονται καθοδηγούμενος. Είναι θαρρώ απόλυτα φυσιολογική μια τέτοια εξέλιξη από τη στιγμή που κατορθώνεις να χτίσεις έναν καλά δομημένο χαρακτήρα που μολονότι αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας, οφείλει να διεκδικήσει την ανεξαρτησία του προκειμένου να είναι αληθοφανής.
Μόνο η αγάπη είναι αυτή που έχει το δικαίωμα να υπαγορεύσει τι ταμπέλα θα σου φορεθεί όταν ανατρέφεις ένα παιδί
8. Μια ηρωίδα σας λειτουργώντας ως ένα είδος παρένθετης μητέρας, δίνει το παιδί της στην κολλητή της φίλη. Παλιότερα ήταν σύνηθες φαινόμενο σε άτεκνα ζευγάρια, μια συγγενής να κυοφορήσει το παιδί τους. Από την άλλη μια βολιβιανή παροιμία λέει: «Υπάρχουν χιλιάδες γυναίκες αλλά μόνο μία μητέρα». Φτάνοντας λοιπόν στο καίριο ερώτημα, μητέρα είναι αυτή που γεννά ή αυτή που μεγαλώνει;
Κατά την άποψή μου, μητέρα είναι εκείνη που μεγαλώνει με αγάπη και ασφάλεια ένα παιδί, που ξενυχτάει μαζί του όποτε χρειαστεί, που το φροντίζει και ενδιαφέρεται για την υγεία και την ευτυχία του και προσπαθεί, βάζοντας πολλές φορές σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό της, να του προσφέρει ολόκληρο το σύμπαν έστω κι αν ξέρει ότι αυτό δεν είναι εφικτό. Αν όλα τα παραπάνω πληρούνται, τότε δεν έχει καμία απολύτως σημασία αν είσαι η βιολογική μητέρα ενός παιδιού ή μητέρα καρδιάς. Μόνο η αγάπη είναι αυτή που έχει το δικαίωμα να υπαγορεύσει τι ταμπέλα θα σου φορεθεί όταν ανατρέφεις ένα παιδί.
9. Σήμερα, ενώ ο Έλληνας γνωρίζει και παρακολουθεί πολλούς σύγχρονους συγγραφείς, όταν τον ρωτήσεις για ποιητές αναφέρει τις δεσπόζουσες μορφές της ποίησης μας. Που εντοπίζετε αυτή τη λογοτεχνική ανισότητα; Λείπουν τα ποιητικά χείλη ή μήπως ο Έλληνας έχει απεμπολίσει το άρωμα της ποίησης από την καθημερινότητά του;
Πράγματι, το έχω παρατηρήσει κι εγώ πως οι Έλληνες στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν διαβάζουν ποίηση. Μπορεί να αναφέρονται σε στίχους ποιητών στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης με στόχο τον εντυπωσιασμό, μπορεί αρκετοί να τους επιβραβεύουν με λάικ, όμως στην ουσία ο Έλληνας έχει απομακρυνθεί από την ποίηση με τους περισσότερους να γνωρίζουν μόνο τους πέντε-έξι «βασικούς» ποιητές, ας μου συγχωρεθεί η έκφραση.
Από την άλλη όμως, δεν νομίζω ότι είναι μονάχα η ποίηση που έχει απεμπολιστεί από το πολιτιστικό γίγνεσθαι του Έλληνα. Γνωρίζουμε από τις στατιστικές που γίνονται κάθε τόσο ότι είμαστε από τους λαούς που δεν διαβάζουν. Η φιλαναγνωσία μας περιορίζεται δυστυχώς στους ένα-δυο μήνες τους καλοκαιριού που υποτίθεται είμαστε πιο χαλαροί, λες και το διάβασμα μας βαραίνει…
10. «Τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη από τις λέξεις όπως εμείς οι μεγάλοι. Μιλάνε με τη καρδιά τους», λέτε σε κάποιο σημείο. Κάτι παρεμφερές αναφέρει κι ο Ελύτης στο κλείσιμο μιας συλλογής ότι «…μεγαλώνοντας ξέμαθα τον κόσμο». Τι πιστεύετε πως χάνουμε μεγαλώνοντας πέρα από την αθωότητά μας;
Νομίζω πως πολλά χάνονται καθώς μεγαλώνουμε. Ένα από αυτά είναι σίγουρα η αθωότητα και μαζί με αυτή πολλοί συνοδοιπόροι της όπως η φαντασία, η δημιουργικότητα, η ικανότητα για όνειρα και η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Η μεγαλύτερη απώλεια όμως που θα υποστεί ένας ενήλικας είναι αυτή της ανθρωπιάς του. Για κάποιο λόγο, όταν μεγαλώνουμε γινόμαστε πιο σκληροί και αδιάφοροι απέναντι στα δεινά των άλλων πιστεύοντας βλακωδώς ότι δεν μας αφορούν.
11. Η έννοια της συγχώρεσης αποτελεί κομβικό σημείο στη ζωή του ανθρώπου και έχει δεσπόζουσα σημασία κι απέναντι στο Θεό. Ποια υπέρβαση πρέπει να κάνουμε για να κατακτήσουμε την πλήρη έννοια της;
Θα συμφωνήσω με κάτι που είχε πει ο Καμύ στην Πτώση σχετικά με την συγχώρεση: «Έχουμε χάσει την άγια αθωότητα εκείνου που συγχωρεί μόνος του τον εαυτό του». Η υπερβαση λοιπόν που θα πρέπει να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας και να συγχωρήσουμε πρώτοι από όλους εμείς τον εαυτό μας. Η Σοφία-μία από τις ηρωίδες του βιβλίου μου-κατάφερε έστω κι αργά, έστω και με τα εμπόδια που έβαζε η ίδια, να αναγνωρίσει το τραγικό λάθος της, ωστόσο δεν κατάφερε να συγχωρέσει ποτέ τον εαυτό της.
12. «Όποιος κάνει πολλά όνειρα καταλήγει με ναυτία και με την αίσθηση του επισφαλούς και του μάταιου». Λίγο απαισιόδοξος συνειρμός. Γιατί τα όνειρα μας πρέπει να δοκιμάζονται τόσο αν είναι να πραγματοποιηθούν;
Πράγματι είναι μια απαισιόδοξη σκέψη που όμως εξέφραζε απόλυτα την ηρωίδα μου τη στιγμή που τη συνέλαβε. Γενικότερα, πιστεύω ότι τα όνειρα που κάνουμε εξ απαλών ονύχων δεν παύουν να δοκιμάζονται καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Κάποια θα ναυαγήσουν και κάποια θα τα δούμε να πραγματοποιούνται…τόσο απλά. Η ουσία βρίσκεται αλλού τελικά. Οφείλουμε να μην παραιτούμαστε και να μένουμε πάντα πιστοί στα όνειρά μας. Η μέχρι τώρα εμπειρία μου στη ζωή με έχει διδάξει πως ακόμα και ο πιο απαισιόδοξος άνθρωπος, έστω κι αν δεν το παραδεχτεί ποτέ, ελπίζει και ονειρεύεται. Είναι στη φύση μας.
13. Το τελευταίο φως έχει ανάψει τον επόμενο συγγραφικό σας φάρο;
Αυτό το διάστημα είναι άκρως δημιουργικό για μένα καθώς μόλις ξεκίνησα να αποτυπώνω στο χαρτί την ιστορία που έπλαθα στο μυαλό μου πέντε μήνες τώρα με τη βοήθεια σπουδαίου υλικού.
Το βιβλίο της Ιφιγένειας Τέκου “Το τελευταίο φως” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός
