“Πλησιάσα πατώντας στις μύτες των ποδιών και έβαλα το μάτι στην κλειδαρότρυπα. Το δωματιάκι ήταν μισοφωτισμένο, όμως φάτσα απέναντι μπόρεσα να δω τον Βαγγελάκη καθισμένο σε μια καρέκλα. Ποιος άλλος βρισκόταν εκεί μέσα το κατάλαβα αμέσως, γιατί, με γυρισμένη την πλάτη στην πόρτα είδα κάποιον με ράσα.
Το “Γάλα Μαγνησίας”, το τελευταίο βιβλίο του Κώστα Ακρίβου κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συνεχίζοντας μια λογοτεχνική πορεία 25 χρόνων από το 1993 κρατώντας ψηλά τον πήχη της λογοτεχνικής του ταυτότητας.
Οι μέρες μιας παρέας εφήβων μέσα στα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας συναντούν την ώριμη πένα ενός πολυμεταφρασμένου Έλληνα λογοτέχνη, ίσως την πιο κατάλληλη στιγμή. Ο συγγραφέας μεταπλάθει βιώματα κάτω από τις “επιταγές” της μυθιστορίας δημιουργώντας ένα βιβλίο που εξυμνεί μια εποχή, την εποχή της αθωότητας.
Ο Κώστας Ακρίβος έρχεται στο The Look.Gr να μοιραστεί το άρωμα του νέου του βιβλίου και να μας εξηγήσει υπό το πρίσμα του εκπαιδευτικού πια τις όποιες αλλαγές επέφερε η χρονική απόσταση 40 χρόνων στους σημερινούς εφήβους.
1. «…όσο γερνώ τόσο λιγότερο καταλαβαίνω / η πείρα μου ξέμαθε τον κόσμο», με αυτό το εξαίσιο δίστιχο τελειώνει μια συλλογή του ο Οδυσσέας Ελύτης. Σε σας η πείρα ποιες μυρωδιές της νιότης έχει υφαρπάξει;
Αθώος δεν γίνεσαι, γεννιέσαι. Και βέβαια, μέρα με τη μέρα, η στάθμη της αθωότητας όλο και χαμηλώνει, γίνεσαι ένας συν-ένοχος της ζωής. Μεγαλώνοντας επομένως, εκείνο που χάνεις διαρκώς είναι η ανεπανάληπτη αίσθηση που είχες τα πρώτα χρόνια της ζωής σου όταν βίωνες με τα δικά σου μάτια την αυγή του κόσμου.
2. Αναπολώντας παιδικές στιγμές της δικής σας εποχής και παρακολουθώντας τις στιγμές σημερινών παιδιών, τι έχει αλλάξει όχι σε επίπεδο συνθηκών, αλλά αισθημάτων και σχέσεων;
Πιο παλιά τα παιδιά ήταν τέκνα της οικογένειας, σήμερα είναι περισσότερο της εποχής. Τη θέση του πατέρα έχει πάρει ο επαγγελματισμός, της μητέρας η τεχνολογία.
3. Σε κάποιο σημείο του βιβλίου σας αναφέρεστε σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου ανάμεσα στα παιδιά του οικοτροφείου και αυτά της παιδόπολης. Δύο, τρόπον τινά, κοινόβια από διαφορετικές, βέβαια παραμέτρους. Τι νόημα αποκτά η συμβίωση; Μέχρι ποιο βαθμό μπορούν να καθορίσει τη ζωή ενός ανθρώπου;
Μιλάμε για δύο περίκλειστους κόσμους, των Παιδοπόλεων και των Οικοτροφείων. Ο μόνος δρόμος για να βγει κανείς όσο το δυνατόν αλώβητος από εκεί είναι η φιλία, το Α και το Ω στη ζωή όλων.
4. «…τα παιδιά έχουν αυτό το μαγικό χάρισμα που το χάνουν όταν πάνε σχολείο. Βλέπουν τον κόσμο χωρίς φίλτρα, χωρίς περιορισμούς, χωρίς να αισθάνονται πως πρέπει να είναι “politically correct”!». Αυτά μου είπε σε συνομιλία μας, πριν από λίγο καιρό ο άνθρωπος που αναδιοργάνωσε την παιδική ζώνη της ΕΡΤ, ο Χρήστος Δημόπουλος. Εσείς ως εκπαιδευτικός, αλλά και ξέχωρα ως λογοτέχνης, πώς στέκεστε απέναντι σε αυτή την τοποθέτηση;
Δεν θα διαφωνήσω μ’ αυτή τη διαπίστωση. Όμως υπάρχουν και άλλα παιδιά, θέλω να πιστεύω τα περισσότερα, που χάρη στο σχολείο το βλέμμα τους διαστέλλεται και ανακαλύπτουν το βάθος των πραγμάτων.
5. Το εξής εκπληκτικό στο βιβλίο σας είναι ότι από τις σελίδες του ξεχύνονται ιστορίες ανθρώπων που στοιχειώνουν τα άψυχα αντικείμενα και η αφήγησή σας ρέει με τέτοιο τρόπο ώστε τα αντικείμενα να έχουν εμποτιστεί με τις ανάσες των ανθρώπων που βρέθηκαν εκεί. Μιλήστε μας για τον τρόπο με τον οποίο γράψατε το συγκεκριμένο βιβλίο και πού στοχεύατε με αυτές τις ιστορίες.
Πρωταρχικό μου μέλημα ήταν τα πρόσωπα του βιβλίου να αναδίδουν άρωμα ζωής, να είναι πιστά αντίγραφα της πραγματικότητας. Από τη στιγμή λοιπόν που οι πρωταγωνιστές του βιβλίου αλλά και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες εμφανίζονται με καθαρά χρώματα μπρος στα μάτια των αναγνωστών, είναι φυσικό επακόλουθο η δράση τους να πλημμυρίζει από ήχους και χρώματα.
6. Μέσα από τον κόσμο των «μικρών» ξεπηδά και μια υπόθεση των «μεγάλων», ένα δικαστήριο των αγροτών ενάντια στον αυθαίρετο τριπλασιασμό του ενοικίου της Αγροτικής Τράπεζας για τα αποξηραμένα εδάφη της λίμνης Κάρλας. Αντίστοιχα, ένα πρόσφατο περιστατικό τις τελευταίες ημέρες είναι τα εδάφη που ζητά από κατοίκους των Βριλησσίων το Ελληνικό Κράτος. Σχέση πολίτη-κράτους. Ανταγωνιστική και αδηφάγα, σχέση μέριμνας και προστασίας; Θα ήθελα τη γνώμη σας.
«Εικόνα σου είμαι και σου μοιάζω» θα μπορούσε να πει το κράτος στον πολίτη, αν αναλογιστούμε ότι εμείς είμαστε αυτοί που με δημοκρατικές διαδικασίες επιλέγουμε εκείνους που θα μας κυβερνήσουν, χωρίς ωστόσο να παραβλέπουμε το γεγονός ότι πολλές φορές, μήπως τις περισσότερες;, η εξουσία αλλοιώνει τις συνειδήσεις και, αντί για σωστοί καθοδηγητές, οι επικεφαλής γίνονται ιδιοτελείς και άτεγκτοι ταγοί.
7. Ένα ακόμα όμορφο στιγμιότυπο είναι η περιγραφή της σχέσης δύο παιδιών, ενός παιδιού του οικοτροφείου με την κόρη του διευθυντή του. Πιστεύετε πως έχει χαθεί αυτή η αγνότητα και η ειλικρίνεια των αισθημάτων;
Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε θα πρόκειται για το τέλος της κοινωνίας. Προσωπικά είμαι της άποψης ότι φιλιά θα συνεχίσουν να ανταλλάσσονται, κορμιά να σμίγουν, χωρισμοί και κλάματα θα υπάρχουν, επειδή έρως ανίκατε μάχαν. Ή αλλιώς: η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο – αρκεί να το θέλουμε και να προσπαθήσουμε.
8. «Αγαπάτε αλλήλους…» την ώρα που ο διάκος, ο επιστάτης των παιδιών αλλά και η διεύθυνση του οικοτροφείου φέρονται εντελώς επονείδιστα σε ένα παιδί που τυγχάνει να ‘ναι μάρτυρας του Ιεχωβά. Θα ήθελα την άποψή σας για τη σημασία που έχει στο βιβλίο σας το περιστατικό αλλά και γενικότερα για την τόση «αγάπη» που δείχνουν στον συνάνθρωπο οι σημερινοί ιεράρχες.
Για να κατακτήσεις το «Αγαπάτε αλλήλους», πρέπει πρώτ’ απ’ όλα να ασκηθείς και να κάνεις κτήμα σου τον αυτοσεβασμό. Μόνον έτσι θα είσαι ικανός να προχωρήσεις στο επόμενο βήμα: να καταπνίξεις μέσα σου το τέρας του φανατισμού και να αποδεχτείς τον άλλον.
9. Με αφορμή ένα περιστατικό του βιβλίου σας, μεγαλώσατε σε μια εποχή όπου οι κοινωνικές αξίες της ισονομίας ή της δικαιοσύνης των λαών σε ένα σχολικό περιβάλλον ηχούσαν ως κομμουνιστικές στα αυτιά της διδακτικής κοινότητας. Σήμερα η σχολική κοινότητα κλυδωνίζεται από την εθνικιστική παραφροσύνη που χτυπά και τις αυλές των σχολείων. Πώς αντιδράτε ως εκπαιδευτικός και ποιοι οι φόβοι σας για τα μελανά χρώματα που ξαναρίχνουν στην ιστορία; Σας έχουν συμβεί τέτοιου είδους περιστατικά εντός του σχολικού χώρου;
Υπάρχει πιο τραγικό από το να διδάσκεις στην τάξη τη «Ρωμιοσύνη» του Ρίτσου και ένας μαθητής να ζωγραφίζει κρυφά όσο και επιδεικτικά στο θρανίο τη σβάστικα; Αυτό νομίζω τα λέει όλα. Όσο για το τι μέλλεται να γίνει αποδώ και στο εξής σχετικά με το πιο σοβαρό πρόβλημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην ελληνική κοινωνία, νομίζω ότι η προσοχή πρέπει να στραφεί καταρχήν στην οικογένεια· αυτή είναι η μήτρα της γέννας και διάπλασης κάθε καλού και κάθε κακού.
10. Στη γεμάτη προβληματισμό άποψη του Albert Camus «Το σχολείο μάς προετοιμάζει για τη ζωή σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει», τι απαντάτε; Πόσο από την πλευρά σας «θωρακίζετε» τη μετα-σχολική ζωή των μαθητών σας;
Σωστό σχολείο ίσον σωστός δάσκαλος. Σαν αυτόν που είδαμε στην κινηματογραφική ταινία ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, που στηρίζεται σε διήγημα του A. Καμύ. Από ένα διεκπεραιωτικό σχολείο όπως είναι το σημερινό, με βασική προτεραιότητα τη μετάδοση γνώσεων και όχι το χτίσιμο της προσωπικότητας των εφήβων, ας μην περιμένουμε και πολλά.
11. Το βιβλίο σας ρέει εν πολλοίς με τη γλυκιά γεύση της αθωότητας και των περασμένων. Το επόμενό σας συγγραφικό βήμα πού θα εντοπίζεται ή είναι πολύ νωρίς για να το ψάξετε;
Αυτή τη στιγμή ο Ζερβής, ο Μικ, ο Αχιλλάκος και ο Μπράσκας είναι σε μια αλάνα και παίζουν μπάλα. Μαζί τους βρίσκομαι και εγώ…
Γρηγόρης Δανιήλ για το The Look.Gr
