Η ταινία «Η Επιστροφή» (The Return), αποτελεί μια επιβλητική αλλά άνιση απόπειρα να αποτυπωθεί η Οδύσσεια του Ομήρου στον κινηματογράφο. Στον πυρήνα της, παραμένει μια ιστορία για την επιστροφή, τη διατήρηση της πίστης και την πάλη ενάντια στον χρόνο και στις αλλαγές που φέρνει.
Ο Ρέιφ Φάινς, με την ικανότητα του να ενσαρκώνει σύνθετους και τραγικούς χαρακτήρες, παρουσιάζει έναν Οδυσσέα καταβεβλημένο από τον χρόνο και τις κακουχίες. Ερμηνευτικά, αποδίδει την εσωτερική πάλη του ήρωα, που προσπαθεί να επανασυνδεθεί με την ταυτότητά του και τον κόσμο που άφησε πίσω του. Η φυσική του παρουσία, η έκφραση και το σώμα του, αφηγούνται την ιστορία του πόνου και της αντοχής, που καταφέρνει να σώσει την Ιθάκη αλλά και όλη την ταινία.
Η Ζιλιέτ Μπινός ενσαρκώνει μια Πηνελόπη που είναι σιωπηλή, γεμάτη δύναμη και πείσμα. Η ηθοποιός αξιοποιεί την εμπειρία της για να δώσει στον χαρακτήρα της μια αίσθηση τραγικής αξιοπρέπειας, ενώ αποδίδει άψογα την απογοήτευση και την αντοχή μιας γυναίκας που έχει περάσει χρόνια περιμένοντας έναν άνδρα που μπορεί να μην επιστρέψει ποτέ. Παρ’ όλα αυτά, η σκηνοθεσία δεν της δίνει τον απαραίτητο χώρο να εξελίξει συναισθηματικά τον ρόλο της, περιορίζοντάς την…
Ο Ουμπέρτο Παζολίνι εστιάζει και προσωποποιεί τον Οδυσσέα στον Ρέιφ Φάινς και αποδυναμώνει την υποκριτική ικανότητα της Ζιλιέτ Μπινός ως Πηνελόπη, με αποτέλεσμα ή όποια χημεία μεταξύ των ηθοποιών, να χάνεται στις πολύ λίγες σκηνές που έχουν μεταξύ τους. Αποτέλεσμα να βλέπουμε έναν άψογο Φάινς να κυριαρχεί σε όλη την ταινία και μία Μπινός που προσπαθεί να αποδείξει πόσο μεγάλο ταλέντο έχει σε μικρά καρέ, σαν τα reels των social media. Παρόλο που οι ερμηνείες τους δε σώζουν την ταινία από τις αφηγηματικές αδυναμίες, η παρουσία τους προσδίδει το κύρος που μαγνητίζει. Κρίμα πραγματικά γιατί θα τους ήθελα πιο πολύ μαζί, ακόμα και στις σκηνές που εννοούνται…
Αν και η ταινία, διαθέτει στιγμές συναισθηματικού βάθους, δεν καταφέρνει να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της, αφήνοντας για το τέλος την αίσθηση του ανικανοποίητου κοινού που είχε περισσότερες προσδοκίες από το Ομηρικό Έπος. Ωραία είναι η αφαιρετική αφηγηματική ματιά του Παζολίνι, μου έλειψαν όμως οι Θεοί του Ολύμπου που δίνουν την πικάντικη νότα του Έπους. Άλλωστε η ιστορία διαδραματίζεται στην Αρχαία Ελλάδα και οι τοποθεσίες της Κέρκυρας και της Πελοποννήσου που έγιναν τα γυρίσματα, δεν είναι αρκετές για να καλύψουν τις ελλείψεις
Εν κατακλείδι, είναι μια εμπειρία για όσους αγαπούν τις κινηματογραφικές αφηγήσεις, αφήνοντας όμως ανοιχτό το ερώτημα αν μπορούσε τελικά, να προσφέρει κάτι πιο ουσιαστικά επικό….
Trivia Ταινίας
Ο σκηνοθέτης Ουμπέρτο Παζολίνι μιλά για την ταινία
Η «Επιστροφή» γεννήθηκε από το πάθος μου για το έπος του Ομήρου και από το απίστευτο γεγονός ότι, παρά τη θέση που έχει η Οδύσσεια στη κουλτούρα του Δυτικού κόσμου και τις διαχρονικές, οικουμενικές θεματικές της, ο κινηματογράφος δεν έχει ποτέ καταφέρει να αποδώσει την ιστορία αυτή όπως της αξίζει. Και σήμερα το έργο του Ομήρου μάς αναγκάζει να έρθουμε αντιμέτωποι με την τραγωδία του πολέμου -αυτών που τον πολεμούν και αυτών που μένουν πίσω- με έναν τρόπο που μοιάζει φοβερά και θλιβερά επίκαιρος.
Ως μια ιστορία επιστροφής και λύτρωσης από τον πόλεμο, το ενδιαφέρον μου εστίαζε πάντα όχι τόσο στα φανταστικά στοιχεία του ταξιδιού του Οδυσσέα, όσο στην επανένωση των χαρακτήρων στο τέλος του ταξιδιού αυτού. Για τον λόγο αυτό, ενώ διατηρούμε κάποιες από τις πιο εμβληματικές στιγμές του ομηρικού έπους, η δική μας ιστορία είναι μια Οδύσσεια του μυαλού, χωρίς ταξίδια, χωρίς τέρατα και χωρίς θεούς – το ταξίδι μιας οικογένειας, τα μέλη της οποίας βρίσκουν τρόπο να επανενωθούν παρά τα εμπόδια που συναντούν γύρω τους, αλλά και μέσα τους.
Οι μύθοι επιβιώνουν ακριβώς επειδή είναι τόσο καλές ιστορίες: τόσο πιστευτές όσο και απίστευτες. Οι χαρακτήρες τους είναι κάπως εξωπραγματικοί, αλλά στην πραγματικότητα απόλυτα ανθρώπινοι. Στην ταινία αυτή, παίρνουμε έναν αρχαίο μύθο με τον οποίο πολλοί συνδέονται συναισθηματικά (τον γνωρίζουν, τον αγαπούν, τον αναγνωρίζουν) και οδηγούμε το κοινό να ανακαλύψει την ανθρώπινη αλήθεια πίσω από την αρχαία ιστορία, να βρει τους ανθρώπους πίσω από τις μυθικές φιγούρες. Θέλουμε να εισχωρήσουμε στην ψυχολογία των ηρώων,
δίνοντας έμφαση σε, εσωτερικές και εξωτερικές, συγκρούσεις και να δώσουμε σε μια ιστορία, που μετρά 3 χιλιάδες χρόνια, τη δύναμη ενός σύγχρονου θρίλερ.
Ένας πατέρας που έχει χάσει τον εαυτό του εξαιτίας της φρίκης του πολέμου. Μια σύζυγος φυλακισμένη σε μια αβέβαιη επιστροφή και την επιθυμία να προστατεύσει τον γιο της. Ένας νεαρός άνδρας που ψάχνει τη δική του ταυτότητα – ένα πολύπλοκο ψυχολογικό ταξίδι προς την ενηλικίωση, που έχει αγνοηθεί από τις προηγούμενες μεταφορές του ποιήματος στη μεγάλη οθόνη. Στο σενάριό μας, πιστεύουμε ότι έχουμε αναδείξει τη δυσφορία του Τηλέμαχου, τον θυμό και την ανασφάλειά του, τις επιθυμίες του που τον διχάζουν ανάμεσα στην αγάπη για τη μητέρα του και το βάρος του μύθου του πατέρα του από τη μία, και τη λαχτάρα του να βρει τη δική του θέση στον κόσμο από την άλλη. Μαζί, η οικογένεια θα χρειαστεί να κάνει το δικό της ταξίδι για να απελευθερωθεί από τις εμπειρίες και τους ρόλους που ο κόσμος περιμένει να εκτελέσουν.
Ο κόσμος μέσα στον οποίο κινούνται οι χαρακτήρες μας, από τη γη ως την αρχιτεκτονική, και από τα αντικείμενα ως τα ρούχα, είναι εντελώς
απομακρυσμένος από οτιδήποτε έχουμε συνδυάσει με το σινεμά του φανταστικού. Είναι ένας κόσμος, τον οποίο το κοινό θα μπορέσει να αναγνωρίσει ως πραγματικό και ρεαλιστικό. Κατά κάποιον τρόπο θα είναι ένας κόσμος, ο οποίος, παρόλο που ανήκει σε ένα μακρινό παρελθόν, θα επιτρέψει τους θεατές να αναγνωρίσουν τους εαυτούς τους στους χαρακτήρες – ή, καλύτερα, τους ανθρώπους επί της οθόνης.
Είναι ένα φιλόδοξο πρότζεκτ και πιστεύω ότι άξιζε να το προσπαθήσουμε μόνο με ηθοποιούς που όχι μόνο έχουν σπουδαίο ταλέντο, αλλά και την επιθυμία να ρισκάρουν για να φέρουν την ψυχή του Ομήρου στον σημερινό κόσμο. Και στη Ζιλιέτ Μπινός και τον Ρέιφ Φάινς είχαμε δύο εξπέρ της υποκριτικής τέχνης, η δυναμική παρουσία των οποίων είναι αντίστοιχη της γενναιότητας με την οποία αντιμετωπίζουν τη δουλειά τους.
Υπόθεση
Μετά από είκοσι χρόνια απουσίας, ο Οδυσσέας (Ρέιφ Φάινς) ξεβράζεται στις ακτές της Ιθάκης, ημιθανής και αγνώριστος. Ο βασιλιάς επέστρεψε επιτέλους στην πατρίδα του, όμως θα τη βρει αλλαγμένη από τότε που έφυγε για να πολεμήσει στον Τρωικό πόλεμο.
Η αγαπημένη του σύζυγος, Πηνελόπη (Ζιλιέτ Μπινός), είναι ουσιαστικά φυλακισμένη στο ίδιο της το παλάτι και δέχεται αφόρητες πιέσεις από τους
φιλόδοξους μνηστήρες να διαλέξει νέο σύζυγο και βασιλιά. Ο γιος τους, Τηλέμαχος (Τσάρλι Πλάμερ), που έχει μεγαλώσει χωρίς πατέρα, διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο από τους μνηστήρες, οι οποίοι τον βλέπουν ως εμπόδιο στο αδυσώπητο κυνήγι τους για την Πηνελόπη και κατ’ επέκταση το βασίλειο.
Σκηνοθεσία: Ουμπέρτο Παζολίνι
Με τους: Ρέιφ Φάινς, Ζιλιέτ Μπινός, Τσάρλι Πλάμερ
Παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Τορόντο.
28 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους από τη Rosebud.21
