Δανειστήκαμε την εικόνα του άρθρου από την παρουσίαση του κλασικού ελισαβετιανού δράματος «Κρίμα που είναι πόρνη» του Τζον Φορντ στο Θέατρο Χώρα το 2014, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη. 

Ο Τζον Φορντ χρησιμοποίησε κυριολεκτικά τον όρο “πόρνη”, αφού είναι η ηρωίδα του έργου του. Για δες όμως, σήμερα μια πόρνη ίσως είναι η “παλιά πουτάνα” που δεν την φέρνεις βόλτα, όπως θα λέγαμε σε βαθιά αργκό. Ή ακόμα ακόμα, ο όρος σημαίνει και διάφορα άλλα θετικά, που έχουν χρησιμοποιηθεί πλέον και για τις αντίστοιχες ικανότητες ενός άντρα.

α) Γυναίκα έξυπνη και αποτελεσματική. 

β) Μπασμένη στα κόλπα (συνήθως ψιλοπαράνομα)

γ) Επινοητική. Περιβάλλεται από απορία, θαυμασμό και ζήλια.

Πάντως, η αλήθεια κρύβεται όπως πάντα στα τραγούδια, διότι οι δημιουργοί ψάχνουν πάντα να βρουν το κάτι που θα κάνει το στίχο τους να κεντρίσει το ενδιαφέρον, αρχικά του συνθέτη αλλά και στη συνέχεια του ακροατηρίου! Πάμε λοιπόν σε τραγούδια που η έννοια πόρνη, περιβάλλει ένα ολόκληρο δημιούργημα, ανατρέποντας και την αρχική. 

“Ω! πρώτη εσύ Γυναίκα, Πόρνη πρώτη”, λέει ο Κώστας Βάρναλης στο ποίημά του “Η Πόρνη”.

Δε θα μπορούσε να αρχίσει αλλιώς αυτό το άρθρο, ποτέ! “Τα Λαδάδικα”, η πεμπτουσία όλης αυτής της εικόνας, με στίχο και μουσική. Πανηγυρικά, αφού “φεύγαν καράβια μα πριν φύγουν σου σφυρίζανε”, λαθραία, αφού “έγινες φήμη και γι’ αυτό δε φυλακίζεσαι”, θεϊκά καμωμένα “στου πληρωμένου παραδείσου την αυλόπορτα”. Η πραγματική υπόσταση μιας αιώνιας και αέναης συνθήκης και κατάστασης, ο πληρωμένος έρωτας που όμως, κατόπιν πολλών φιλοσοφημένων απόψεων, ο Μποντλέρ κατέληξε στο πιο σαφές: Η τέχνη είναι πορνεία και το αντίστροφο…

Μια κύρια έκφραση των υπηρεσιών που πουλούσαν και πωλούν οι πόρνες είναι ο “Αγοραίος Έρωτας”, στην πραγματικότητα η ερμηνεία της πορνείας με δυο λέξεις. Ο αγοραίος έρωτας έχει σχεδόν μια ιεροτελεστία, έχει μια ιστορία, έχει για πολλούς νέους την πρώτη φορά, έχει κάτι το σκοτεινό, το παρακμιακό αλλά και το μυστηριώδες. Ένα μικρό δωμάτιο, ένα κρεβάτι, μια ιδιαίτερη οσμή, ίσως κάποιο παλιό λαϊκό τραγούδι, ένα παράθυρο χαμηλό κι απ’ έξω να περνάει κόσμος. Και κόσμος να περιμένει. Ίσως σήμερα να μην έτσι ακριβώς τα πράγματα περιγραφικά τουλάχιστον, όμως και στο μέλλον θα συνεχίσει να προσφέρει υπηρεσίες κάποιος “αγοραίος έρωτας”… Η Ελένη Μέη Ασημακοπούλου, πιάνει από τα “μαλλιά” το θέμα και το ρίχνει κυριολεκτικά στο κρεβάτι και σε κάθε βασανισμένη ψυχή πάνω σε αυτό το κρεβάτι του αγοραίου έρωτα. Σε μουσική του Χρήστου Γιαννόπουλου, μια υπέροχη ερμηνεία της Βάσιας Ζήλου.

“Το αντίτιμο του πόθου, σε φτηνά ξενοδοχεία καταθέτεις…”

«Λύχνου σβεσθέντος, πάσα γυνή Λαϊς», δηλαδή «στο σκοτάδι, όλες οι γυναίκες σαν τη Λαΐδα είναι»! Αυτό είπε ο “Πολίτης του κόσμου” Διογένης, όταν αντιλήφθηκε ότι η Λαίδα τον κορόιδεψε και δεν κοιμήθηκε μαζί του. Η απάντησή του βεβαίως αφορούσε το όνομα αλλά και το “επάγγελμα”. Η περίφημη Λαις ωστόσο, έμεινε στην ιστορία σαν η πιο γνωστή ίσως εταίρα της αρχαιότητας και ίσως της ιστορίας ολόκληρης, παραμένοντας εταίρα μέχρι το τέλος της ζωής της και φημισμένη. Και πολύ συχνά πλέον οι πόρνες ονομάζονται και “Λαίδες”, παίρνοντας λίγη δόξα από ένα μεγάλο όνομα. Σε στίχους του Κώστα Προβατά, σύνθεση και ερμηνεία του Χρήστου Γιαννόπουλου, από το άλμπουμ “Λοκάντα η Ελλάς” του 2015, οι “Λαίδες”.

Η Ρωσίδα Γαβριέλα Ουσάκοβα ήρθε στην Ελλάδα το 1929. Τελείωσε το σχολείο στις καλόγριες, φοίτησε στο γαλλικό ινστιτούτο, έμαθε πέντε γλώσσες κι έγινε καθηγήτρια γαλλικών. Η «κοινή» γυναίκα, που γοήτευσε τους άνδρες της εποχής της, έμεινε αλησμόνητη για την καλοσύνη και τις φιλανθρωπίες της. «Έγινα πόρνη διότι εγεννήθην έτσι» γράφει στο βιβλίο της, αλλά όσοι την γνώρισαν μιλούν για τη μόρφωση της, την αλληλεγγύη που έδειξε στους γείτονές της την περίοδο της κατοχής και την ανεξάρτητη προσωπικότητά της.

Η Γαβριέλλα – Κώστας Χατζημιχάλης Μουσική – Στίχοι: Κώστας Καλδάρας Β’ φωνή: Γιώργος Νταλάρας

Δίσκος: Νυχτερινή κυβέρνηση, Νοέμβρioς 1988

Zήνωνος είναι ένας αρκετά γνωστος δρόμος της Αθήνας, Ο Ζήνων ο Ελεάτης ήταν Ελεατικός φιλόσοφος της Αρχαίας Ελλάδας. το τραγούδι (βασισμενο σε αληθινη ιστορια), μιλάει για τις δυσκολιες ενος νέου της επαρχίας. να τα “καταφερει” στην πρωτεύουσα… Μεταξύ άλλων, η πρώτη φορά που θα βρεθεί δίπλα σε μια γυναίκα, μια πόρνη… Όμως εδώ περιγράφεται αυτό που έχουν ζήσει πολλοί νέοι σαν πρώτη φορά, σε μια εξαιρετική έμπνευση του Νίκου Ζούδιαρη, όπου ο Αλκίνοος Ιωαννίδης συστήνεται για πρώτη φορά επίσης στο κοινό. 

Τραγούδι γραμμένο για τον Μάνο Ελευθερίου, από τον φίλο του Νίκο Αναγνωστάκη σε μουσική Ανδρέα Κατσίγιαννη, “Οθέλλος”. Το εξαιρετικό της υπόθεσης στο τραγούδι αυτό που διακρίνεται για τη συνολική στιχουργική του φαντασία, είναι ο τελευταίος στίχος, το “credit” του Αναγνωστάκη στον Ελευθερίου.

Παίζει ό,τι ονειρεύτικε,
το χθες του ξεγυμνώνει
και τη ζωή περιφρονεί
σαν τη γριά την πόρνη.

Η Τασούλα Θωμαίδου το 1994, στους στίχους της για το τραγούδι “Σ’ εκδικήθηκα” που ερμήνευσε η Ελένη Δήμου σε μουσική του Μιχάλη Καπούλα, δίνει μια άλλη διάσταση στη γυναίκα που ένιωσε προδομένη. Αυτήν της εκδίκησης, του οφθαλμός αντί οφθαλμού, τον έρωτα χωρίς συναίσθημα, όπως μια πόρνη δηλαδή, για να “πονέσει” ο σύντροφός της, για να νιώσει τόσο άσχημα όσο εκείνη. Επιλέγεται η συμπεριφορά της “πόρνης”. 

“Εγώ τη νύχτα τη φαντάζομαι πόρνη στολισμένη” τραγούδαγε ο Διονύσης Σαββόπουλος, στο “Δέντρο”, από το άλμπουμ “Φορτηγό” (1966). “Το «Δένδρο» είναι γραμμένο μια νύχτα που πήγαμε -νέοι τότε και μέλη του ειρηνιστικού κινήματος- μια εκδρομή” , όπως είπε σε συνεντευξή του ο Διονύσης Σαββόπουλος. Το δέντρο είναι η φωτιά που έκαιγε στα μάτια του δημιουργού, όπως και η νύχτα που επίσης φαίνεται να είναι μια “πόρνη στολισμένη”. Ουδέν περίεργο, τα στολίδια μιας πόρνης είναι τέτοια τις νύχτες που απλά υπάρχουν, κάτι σαν τα αστέρια που είναι εκεί αλλά σε θαμπώνουν αν επιμείνεις να τα κοιτάς. Το βλέμμα πάντα χάνεται στο άπειρο…

“Όμοια πόρνη δάκρυα και ρήτωρ έχει” έλεγε περιπαικτικά ο αρχαίος ποιητής Μένανδρος, εννοώντας ότι ο πολιτικός έχει τα ίδια “δάκρυα” με μια πόρνη. Μάλλον τον ενστερνίστηκε ο Σωκράτης Μάλαμας στο “Ζητιάνος παρά υπουργός”, με τον στίχο “εσύ ξεσκίζεσαι σαν πόρνη επί πιστώσει”, να αναφέρεται στο ρόλο ενός οποιουδήποτε υπουργού ο οποίος από ρο ρόλο του και μόνο είναι σίγουρο ότι “ξεπουλιέται”.

Ο αξέχαστος Μάνος Ξυδούς, το 1996 στα “Ποδήλατα δίχως φρένα”, τοποθετεί το τέλος ενός έρωτα. Ο ήρωας καταλαβαίνει ότι όλα τελείωσαν και όλο και πιο λίγη είναι η αγάπη πια… Και η προσπάθειά του είναι σα να χορεύει μια πόρνη, μόνο που δεν αξίζει πια όσο θα άξιζε της πόρνης… Εκπληκτική απόδοση, δε συμφωνείτε;

Κάτι με σφίγγει θα με λιώσει θαρρώ
όμως μωρό μου πρέπει να φύγω
είν’ ο χορός μου μιας πόρνης χορός
μόνο που αξίζει πιο λίγο

Η μουσική hip hop έχει τον εκφραστή της σε αυτό το αφιέρωμα στις “κάθε λογής πόρνες”. Ειδικότερα, οι Active Member στο “Πόρνες στο κόκκινο χαλί”, εμμέσως αναφέρονται σε όσους συγχνωτίστηκαν με το κατεστημένο της show business, αν και ξεκίνησαν με επαναστατική μουσική. 

Οι στίχοι τους κι η μουσική

πόρνες στο κόκκινο χαλί για τους πελάτες.

Παντού νταβάδες χορηγοί,

γιατί η ντροπή στον τόπο αυτό πάντα είχε πλάτες.

Το “Ευτυχώς που υπάρχουν πουτάνες” έφτασε να γίνει σύνθημα. ο Μπρένταν Μπίαν, ο άνθρωπος που έγραψε τους αρχικούς ιρλανδικούς στίχους που μετέπειτα έγιναν ελληνικοί για το “Γελαστό παιδί” των Μίκη Θεοδωράκη και μετάφρση του Βασίλη Ρώτα, έλεγε ότι “οι πόρνες περισσότερο από κάθε άλλο επάγγελμα, βοηθούν να σωθούν οι γάμοι στην Αμερική”. Κι αφού οι στίχοι του Βασίλη Γιαννόπουλου τα χώνουν σε όλους και όλα, το ρεφρέν δικαιώνει αυτό το μικρό κόκκινο φωτάκι ή το “άγαλμα” της γωνίας…

Ευτυχώς που η πατρίς δικαιώνεται,

σε ταβέρνες πλατείες κι αλάνες,

ευτυχώς που δε χάθηκε ο έρωτας,

ευτυχώς που υπάρχουν πουτάνες

Από εταίρα αυτοκράτειρα! Η σεξομανής Θεοδώρα βρέθηκε από τους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, κόρη ενός φύλακα του ιπποδρόμου, στο θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στην εποχή της εξάλλου (και τη συμμετοχή της λέγεται) διαμορφώθηκαν τα σημερινά Ευαγγέλια που γνωρίζουμε. Και με τον ίδιο τρόπο η ιστορία έχει φυλαγμένα στο χρονοντούλαπό της κι άλλα, από την Μαρκησία Ντε Πομπαντούρ, τη Σαλώμη ή την Ασπασία. 

“Ξέσκισε η πόρνη η ιστορία αρχαία οράματα…” έλεγε ο Κώστας Τριπολίτης στο “Ανεμολόγιο” που μελοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος.

“Η Ελλάδα εκδίδεται, συνειδητά και ασύνειδα. Κι ούτε ένας αθώος. Ανεύθυνος κανένας». έλεγε η Λιλή Ζωγράφου στο “Επάγγελμα Πόρνη”.

Ο χαρακτηρισμός των τελευταίων χρόνων για την πατρίδα μας, υπήρξε πολλές φορές το “πόρνη”. Χαρακτηρίζοντας όμως τον ξεπεσμό από μια ακτίνα φωτός και πολιτισμού, τη μάνα της Δημοκρατίας, στο “Οι ξένοι σε διόρισαν πόρνη σε συνοικία”. Μια δημιουργία του Κώστα Μαρδά, σε μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου, με την υπέροχη και υπερήφανη ερμηνεία του Μανώλη Μητσιά.

“«Αγάλματα» έλεγαν στον καιρό του τις κοπέλες που έκαναν πεζοδρόμιο, που έστεκαν στο ίδιο πόστο με καύσωνα ή με αγιάζι. Από μια τέτοια παρηγορείται ο ήρωας του τραγουδιού. Ακούστε το έτσι και θα σάς φανεί ασυγκρίτως συγκινητικότερο”. 

Αυτά έγραψε το 2018 ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης, λέγοντας μάλιστα ότι προέρχονται από τον ίδιο τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Ομολογουμένως, μια τέτοια λεπτομέρεια διαφοροποιεί εντελώς, το πιο αγαπημένο τραγούδι ίσως όλων των Ελλήνων, το περίφημο “Άγαλμα”. Και προσδίδει και μια άλλη εικόνα σε μια “πόρνη”.

Το σημερινό λαϊκό τραγούδι, έχοντας παραλάβει περισσότερες καθημερινές έννοιες στην λέξη “πόρνη” ή ακόμα και στις συνώνυμές της, δημιουργεί τα τραγούδια αυτά που μπορούν να γίνουν μεγάλες επιτυχίες. Ακριβώς διότι η έννοια γίνεται ταυτόσημη, όταν οι πράξεις μιας συντρόφου είναι τόσο “εξώλης και προώλης”, που δε διαφέρουν από μιας πόρνης που πληρώνεται. Εμφανίζεται εδώ πολύ επιτυχημένα, η σύγκριση ψυχής και σώματος, πηγαίνοντας σε ένα βαθύ στοχασμό και εξομοιώνοντας την περιφρονητική ιδέα ενός αγορασμένου για τις υπηρεσίες του σώματος, με τις επιλογές μιας ψυχής. Η αλήθεια είναι ότι το λαϊκό τραγούδι έχει τέτοιες δυνατότητες στιχουργικά, όπως και ένα τραγούδι του Βασίλη Καρρά, οι “Πόρνες αναμνήσεις”. Το τραγούδι “Πουτάνα στην ψυχή” όμως του Νίκου Οικονομόπουλου, διέγραψε μια πορεία τέτοια, που το κατατάσσει σε αυτά που ήρθαν για να μείνουν, βεβαίως στην εμπορική λαϊκή πίστα.

Η τραγουδισμένη “Παξιμαδοκλέφτρα” τι ήταν εξάλλου… Στο βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου, «Το μπουρδέλο» αναφέρεται σαν τη φτωχή πόρνη του δρόμου, που έκανε πιάτσα κοντά σε καφενεία και όταν έβρισκε πελάτη, πριν πάνε στο δωμάτιο, έπαιρναν μαζί καφέ και παξιμάδι. Στίχοι του Τέτου Δημητριάδη και μουσική του Κωνσταντίνου Μπέζου, η περίφημη ρεμπέτικη “Παξιμαδοκλέφτρα” (1930).

Οπως γράφει ο Πετρόπουλος στο ίδιο βιβλίο, οι λέξεις σκρόφα, σκύλα, κότα (μαζί με άλλες ανάλογες λέξεις ή εκφράσεις) δημιουργούν μια ζωομορφική βάση για την ομορφιά και τη σεξουαλική χρήση της γυναίκας, παραπέμποντας στις συνώνυμες της λέξης “πόρνη”. Ο Γιάννης Μηλιώκας σε ένα έξυπνο σατιρικό του τραγούδι την “Ανοργασμικιά”, λέει τα πάντα, μέχρι τη στιγμή που θα του τηλεφωνήσει η σύντροφός του. Είναι η γνωστή στιγμή που ο στρίγλος γίνεται αρνάκι…

Η Μαντάμ Ορτάνς έγινε γνωστή από τον Ζορμπά του Κακογιάννη, αλλά έφτασε στην Κρήτη να ονομαστεί και “Αγία”. Η ταινία του 1964 ήταν βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του 1946.

Μήτε η μπάλα δεν τη γλίτωσε. Ο Ίβιτσα Όσιμ το 1993 είχε χαρακτηρίσει την μπάλα «πόρνη»  μετά από έναν αγώνα του Παναθηναϊκού με τον Ηρακλή, μετά από θεαματικά τερτίπια της εκέινη την ημέρα.

Για το www.thelook.gr

Κώστας Προβατάς (fb: Costas Provatas)