“… τι νόημα έχει το όνειρο χωρίς μικρές νοθείες” – Άλκης Αλκαίος

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες όσων των γνώρισαν, συνεργάστηκαν και έκαναν παρέα μαζί του, ο Άλκης Αλκαίος ήταν ένας άνθρωπος εξαιρετικά γλυκός, γενναιόδωρος αλλά και πολύ δυνατός. 

Ο Βαγγέλης Λιάρος (Κοκκινιά Θεσπρωτίας, 23 Νοεμβρίου 1949 – Αθήνα, 10 Δεκεμβρίου 2012), γνωστός με το καλλιτεχνικό του όνομα Άλκης Αλκαίος, ήταν Έλληνας ποιητής και στιχουργός. Απεβίωσε στις 10 Δεκεμβρίου 2012, σε ηλικία 63 ετών. Σχετικά με την καταγωγή του ο ίδιος αναφέρει σε επιστολή του προς το Σύλλογο Παργινών Αθήνας: «Στους φίλους μου καλλιτέχνες, όταν με ρωτούν για την καταγωγή μου, απαντώ ότι ο μεν Βαγγέλης [Λιάρος] είναι γέννημα Κοκκινιώτης και θρέμμα Παργινός, ο δε Άλκης [Αλκαίος] είναι γέννημα και θρέμμα Παργινός. Την Πάργα άλλωστε “περιέχουν” όλα μου τα τραγούδια κι ας είναι μόνο ένα απ’ αυτά που την αναφέρει ρητά (είναι η “Άνοιξη της Πάργας”), γιατί επί 45 χρόνια απ’ αυτήν φεύγω και σ’ αυτήν επιστρέφω κάθε καλοκαίρι. Γιατί η Πάργα μας είναι η νιότη μου, ο έρωτάς μου, το ταξίδι μου και η Ιθάκη μου».

Ο Βαγγέλης Λιάρος τελείωσε το Γυμνάσιο Πάργας και σπούδασε στη Νομική Σχολή τα χρόνια της δικτατορίας. Σύμφωνα με μαρτυρίες εκείνης της εποχής, είχε εμπλακεί στην πρώτη απόπειρα δραπέτευσης του Αλέκου Παναγούλη από τη φυλακή, όπου βρισκόταν μετά την αποτυχημένη προσπάθεια δολοφονίας του Γιώργου Παπαδόπουλου. Συνελήφθη και έμεινε κρατούμενος για πέντε μήνες πρώτα στην Μπουμπουλίνας και μετά στο ΕΑΤ-ΕΣΑ περνώντας φρικτά βασανιστήρια. Οι πληγές αυτών των βασανισμών σημάδεψαν ισόβια το κορμί του, καθώς του δημιούργησαν σοβαρότατα νευρολογικά και κινητικά προβλήματα. Από το 1974 και μετά άρχισε να έχει σοβαρότατα προβλήματα υγείας εξαιτίας αυτών των βασανιστηρίων και του αυτοάνοσου που του παρουσιάστηκε, ρευματοειδή και αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα. Κάποια στιγμή, ταξίδεψε στο εξωτερικό προκειμένου να υποβληθεί σε μία ειδική επέμβαση, η οποία, όμως, δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Όσο περνούσαν τα χρόνια ήταν αναγκασμένος να περνά τις ημέρες του κλεισμένος σ’ ένα σπίτι και για μεγάλα χρονικά διαστήματα ήταν καθηλωμένος στο κρεβάτι. Φύλακας-άγγελός του σε όλη αυτήν την περιπέτεια ήταν ο πατέρας του, ο οποίος ζούσε μαζί του και τον περιέβαλε με όλη του την αγάπη. Και εμπνέει τους φίλους του μέχρι το τέλος, όπως οι “Μικρές Νοθείες”, τραγούδι του Οδυσσέα Ιωάννου και του Θάνου Μικρούτσικου, αφιερωμένο στον Άλκη Αλκαίο.

Αλλά πως φτάνει κανείς εκεί… Όπως σημειώνει ο Ηρακλής Οικονόμου στη μελέτη του για την παρουσία των ιστορικών στοιχείων στο έργο του Αλκαίου: «Στο έργο του Αλκαίου μπορεί να επισημανθεί μία συγκεκριμένη φιλοσοφία της ιστορίας, σύμφωνα με την οποία η ιστορία δεν είναι ούτε μία τυχαία διαδοχή γεγονότων, ούτε μία ντετερμινιστικά προδιαγεγραμμένη πορεία, ούτε ένδοξο έργο μεμονωμένων ηγετών και ηρώων. Ρητά ή άρρητα, η ιστορία εδώ νοείται ως τάση και ως σύγκρουση, που υπόκειται στη δύναμη της συλλογικής δράσης. Η αναγκαιότητα που ενυπάρχει στην ιστορία διαμεσολαβείται από την ανθρώπινη πράξη και βούληση. Πώς βλέπει ο ποιητής το ρόλο του εντός της; Η ιστορία για τον Αλκαίο συνίσταται σε υπόγειες φλέβες και ρεύματα, σε μετακινήσεις τεκτονικών πλακών που σε τελική ανάλυση έχουν εγγεγραμμένες μέσα τους την ταξική πάλη και τις αντιθέσεις που γεννιούνται στη σφαίρα του κοινωνικού. Και οι ήρωες του ποιητή δεν ξεφυτρώνουν ουρανοκατέβατα, ούτε προσφέρονται για μπλουζάκια και είδωλα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων βουτάνε μέσα στην αντίφαση και στην ανάγκη, «Πάντα γελαστοί και γελασμένοι», έχοντας όμως πρώτα αποπειραθεί το αδύνατο και έχοντας περισώσει την υποψία μιας διαφορετικής έκβασης των πραγμάτων….”

Και επηρεασμένος από τις συνθήκες του κόσμου, από τις πολιτικές περισσότερο κι από τις αντιδράσεις που είχαν ορίζοντα την ελευθερία και τη δημοκρατία, τη γενναιότητα, την αυταπάρνηση και την αδιαφορία για τη δική τους ζωή, μπας και ξημερώσει μια καλύτερη μέρα με΄σα από τη θυσία τους, «Πάντα γελαστοί και γελασμένοι». Με την δική του αφιέρωση: «Ισαάκ και Σολωμού και Μαρίνου Μαρτύρων» [με άλλα λόγια στους δολοφονηθέντες, το 1996, Κυπρίους Τάσο Ισαάκ και Σολωμό Σολωμού και στον αναρχικό Χριστόφορο Μαρίνο, ο οποίος «αυτοκτόνησε» (;) την ίδια χρονιά υπό περίεργες συνθήκες ενώ βρισκόταν εν πλω)…. Αλλά και αποδίδοντας φόρο τιμής εκεί που ο ίδιος θεωρούσε ότι έτσι πρέπει να γίνει. Όπως π.χ. στον Άκη Πάνου στο τραγούδι “Βότσαλα” από τα “12+1 Ηλιοτρόπια” με τη φωνή του Παντελή Θαλασσινού, όπου ο “ποιητής” παίζει με τα στιχουργικά μέτρα και τις παραλλαγές από κουπλέ σε κουπλέ αριστουργηματικά.

Σαν τα καράβια έρχονται και φεύγουν οι αγάπες
Κι είναι γλυκό κι είναι πικρό να ζεις με αυταπάτες
Στην προκυμαία τραγουδούν ξενυχτισμένοι ναύτες
Του Άκη Πάνου ένα παλιό που λέει για παραβάτες

Κι ότι κι αν είχε κάνει ο Άλκης Αλκαίος εντρυφώντας μεταξύ ποίησης και στιχουργικής, διότι ο Θάνος Μικρούτσικος τον θεωρούσε ποιητή που κάνει και τον στιχουργό από χόμπι, τα άφησε κληρονομιά στο ελληνικό τραγούδι σε μια μαγική για όλους μας δεκαπενταετία, αυτήν που ξεκινά το 1984 με το “Πρωινό τσιγάρο” σε μουσική Νότη Μαυρουδή και φτάνει στα 1999 με τον δίσκο “Εντελβάις” που δημιουργεί μαζί με τον Μάριο Τόκα, για τη μαγική φωνή του φίλου του πια Δημήτρη Μητροπάνου, αν και αρχικά όπως προκύπτει από τα ιστορικά στοιχεία ο δίκος αυτός προοριζόταν για τον Γιώργο Νταλάρα. Του Δημήτρη Μητροπάνου λοιπόν, ενός χαρισματικού και εμβληματικού τραγουδιστή και μάλλον καλύτερα ερμηνευτή, τουλάχιστον από το 1996, όταν με το άλμπουμ “Στου αιώνα την παράγκα” του έδωσε μια άλλη ταυτότητα που τον χαρακτήρισε και τον σημάδεψε στην καριέρα του. Τραγούδια που ήρθαν για να μείνουν, “Ρόζα”, “Πάντα γελαστοί”, “Σαν πλανόδιο τσίρκο”, “Πατησίων και παραμυθιού γωνία”, “Για μια Ντολόρες”… Παρατίθεται το link με όλο το άλμπουμ.

Στις αρχές της καριέρας του ο Αλκαίος έδωσε με το τραγούδι “Φλεβάρης 1848” το ισχυρό διεθνιστικό του στίγμα, τις αριστερές του καταβολές και την επιρροή του από τα επικά οράματα ποιητών όπως ο Πάμπλο Νερούδα: Απόψε σμίξαν τις καρδιές μας σ’ έναν έστω/ στιγμιαίο συντονισμό ίδιες ελπίδες/ καθώς μας φώτιζαν το δρόμο οι σελίδες/ απ’ το κομμουνιστικό μας μανιφέστο.

Με τον δίσκο “Εμπάργκο”, ο στιχουργός αποκτά αμέσως ταυτότητα ξεχωρίζοντας από τους υπόλοιπους σύγχρονούς του πολιτικοποιημένους στιχουργούς στο ότι γράφει και ως πολίτης του κόσμου, ως εκφραστής της παγκόσμιας ελευθερίας με ένα θεωρητικό μαρξιστικό υπόβαθρο (όπως στη «Γαμμαγραφία (Σαλβαντόρ ’80)» που περιγράφει με αριστοτεχνικό τρόπο τον εμφύλιο πόλεμο του Ελ Σαλβαδόρ που μόλις είχε ξεσπάσει). Αλλά έμελλε όμως να λιώσει καρδιές το περίφημο “Ερωτικό” (Με μια πιρόγα), αφήνοντας πίσω του αποτύπωμα για πολλές πολλές γενιές που ακόμα αναρωτιούνται τι κρύβει η ψυχή ενός τόσο σπουδαίου ανθρώπου-ποιητή ή ποιητή-ανθρώπου.

«Ηταν λεβέντης. Δεν σε άφηνε καν να αντιληφθείς το πρόβλημά του, ούτε του άρεσε να συζητά για όσα είχε ζήσει στο παρελθόν. Πάντα μιλούσε για το μέλλον. Μπορεί να ήταν κλεισμένος σ’ ένα δωμάτιο, αλλά το δωμάτιο αυτό είχε παράθυρα σ’ όλον τον κόσμο», μας λέει ο Μίλτος Πασχαλίδης, ένας από τους τραγουδοποιούς της νεότερης γενιάς που συνεργάστηκε στενά με τον Αλκαίου. «Είχε εμμονή με τις λέξεις, δούλευε πολύ το κείμενό του και απαιτούσε από τον συνθέτη να μην αλλάζει ούτε ένα κόμμα. Προτιμούσε να αλλάξει τον τίτλο ενός τραγουδιού, παρά να αντικαταστήσει μια απλή για τους άλλους λέξη, η οποία όμως για τον ίδιο είχε καθοριστική σημασία…», συμπληρώνει. Και πάντα αποδεικνυόταν εκ των υστέρων πως ο στιχουργός είχε δίκιο, αφού, για ακόμη μία φορά, το τραγούδι σημείωνε μεγάλη επιτυχία. Κι εν ολίγοις, χαριτολογώντας και παίζοντας με όσα λέει ο Πασχαλίδης, δεν είναι τυχαίος κι ο στίχος από το “Αγύριστο κεφάλι”.

Φυσάει ένας αέρας που σαρώνει,

μα εγώ είμ’ ένα τραγούδι αλλοτινό

στου δρόμου το λιοπύρι και το χιόνι

αγύριστο κεφάλι θα γυρνώ

Το δεύτερο βιβλίο-cd της σειράς “Άξιος λόγος” με παραγωγούς τον Γιώργο Νταλάρα και τον Μιχάλη Κουμπιό είχε πρωταγωνιστή τον στιχουργό-ποιητή Άλκη Αλκαίο, σε μια καμπή της δουλειάς του όπου πλέον έχει στραφεί και στους νέους ερμηνευτές. Το cd έφερε κοντά μια πλειάδα ολοκληρωμένων καλλιτεχνών της εποχής μας.

Αρλέτα, Βαγγέλης Γερμανός, Δημήτρης Ζερβουδάκης, Χρήστος Θηβαίος, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Βασίλης Καζούλης, Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας (ξανά μαζί), Σωκράτης Μάλαμας, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Μιλτιάδης Πασχαλίδης, Φίλιππος Πλιάτσικας, Νίκος Πορτοκάλογλου, Μπάμπης Στόκας, Διονύσης Τσακνής, Νίκος Ζούδιαρης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Γιώργος Νταλάρας, Μιχάλης Κουμπιός. 

Ο Άλκης Αλκαίος είδε αυτά τα “13 παραμιλητά”, όπως τα χαρακτηρίζει στο σημείωμα του δίσκου, ως “αφορμές για συνάντηση με εξαίσιους τροβαδούρους”. 

Τελευταία του δουλειά, πριν φύγει από κοντά μας, αυτή με τον Μπάμπη Στόκα στην “Αυλή των Τρελών”. Το άλμπουμ περιείχε 12 τραγούδια, με καίριο, αιχμηρό στίχο και ήχο κυρίως μπαλάντας αλλά και λαϊκό.

Ο Άλκης Αλκαίος ήταν ο άνθρωπος που εισήγαγε τις «δύσκολες» λέξεις στο λαϊκό τραγούδι, που «μίλησε» μέσα από τη σύνθετη ποιητική του γλώσσα στην ψυχή κάθε Ελληνα, που έγραψε τραγούδια για πολλούς και διαφορετικούς ερμηνευτές από τη Χάρις Αλεξίου και τον Δημήτρη Μητροπάνο μέχρι τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τον Σωκράτη Μάλαμα…

Κι αν ο περισσότερος κόσμος που έχει λατρέψει τα τραγούδια του δεν είδε ποτέ το πρόσωπό του και δεν διάβασε ποτέ καμιά συνέντευξή του, είναι γιατί ο ίδιος το είχε επιλέξει, καθώς πίστευε πως ό,τι έχει να προσφέρει στον κόσμο το προσφέρει μέσα από την ποιητική του έμπνευση. Αποτραβηγμένος από τα φώτα της δημοσιότητας και των ΜΜΕ, έχοντας μία ραδιοφωνική, μία τηλεοπτική συνέντευξη και κάποιες δημοσιοποιημένες φωτογραφίες, τα μόνα που ξέρουμε γι’ αυτόν, και τα μόνα που ήθελε να μάθουμε γι΄αυτόν, είναι τα συναισθήματά του που περνούν από τα ποιήματά του στο μυαλό μας.

Πάρε τη ζωή στα δυο σου χέρια/ τις γροθιές σου χτύπα στα μαχαίρια/ θα ‘φευγαν τα σύννεφα φαντάσου/ αν κουνούσες λίγο τα φτερά σου. Πουλί σε δέντρο αρχοντικό παλιό τραγούδι λέει/ αυτός που όλα τα ‘χασε ματώνει μα δεν κλαίει/ αν δε φυσήξει ο άνεμος το φύλλο δε σαλεύει/ αν δε θυμώσει η θάλασσα το κύμα δε χορεύει.

Προσωπικά, ο Άλκης Αλκαίος με έχει σημαδέψει όσο κανείς άλλος στιχουργός. Η μοναδική του ικανότητα να ταξιδεύει με το στίχο του, ανακατεύοντας πρόσωπα φανταστικά, μέρη που υπάρχουν, έννοιες που κρύβονται στις λέξεις, δημιουργία του στίχου με μοναδικό τρόπο. Αν κάποτε είχαν πει ότι επειδή δεν εμφανιζόταν ήταν ένας μύθος, μη υπαρκτός αλλά μύθος, δε μου άλλαξε ποτέ την εικόνα του μυαλού μου. Όταν ανακάλυπτα κάτι καινούριο από την πένα του, άρα κι από τα απωθημένα του ή τις επιθυμίες του (ότι θέλετε πείτε), ταυτόχρονα με συνάρπαζε. Αρκεί που ήταν Αλκαίος. Στο “Πόρτο Ρίκο” διάβαζα ένα βιβλίο που το ξαναδιάβαζα και το ξαναδιάβαζα, ο “Κλόουν” που συνήθως φοβίζει εμένα με ηρεμούσε, σκέφτηκα ότι δεν είναι δυνατόν να μετουσιώνει τον έρωτα έτσι βγαλμένο από τα στενά της Πατησίων, όλα τα στενά που γύρισα πιτσιρικάς και νέος, στο “Πατησίων και παραμυθιού γωνία”. Και νομίζω ότι δεν υπάρχει άλλη πιο συμπυκνωμένη νουβέλα από το “Ιπτάμενο χαλί”, ένα τραγούδι που είναι απόσταγμα άλλων πρώτων εκτελέσεων. Αρχικά με τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη σαν “Να με θυμάσαι”, σε μουσική Χριστόφορου Κροκίδη γνώρισε μια ροκ εκτέλεση στο δίσκος της “Αύριο”. Όμως τους στίχους του Αλκαίου τους πήρε ο αείμνηστος Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, τους ταίριαξε με τη μουσική από τα “Κίτρινα βράδια” που είχε τραγουδήσει ο ίδιος με τον Δημήτρη Μητροπάνο κι έτσι δημιουργήθηκε η υπέροχη μπαλάντα “Ιπτάμενο χαλί” (2001).

Δισκογραφία και συμμετοχές

1978 Τραγούδια της λευτεριάς

1980 Δελτίο καιρού 

1982 Εμπάργκο 

1983 Αραπιά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί 

1983 Αυτά τα βράδια 

1984 Στην όχθη της καρδιάς μου 

1986 Η αγάπη είναι ζάλη 

1987 Σε απρόβλεπτα τραγούδια 

1988 Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά 

1989 Όσο κρατάει ένας καφές 

1989 Χορεύω 

1991 Χρόνια πολλά 

1992 Σφεντόνα 

1994 Δε σηκώνει 

1996 Στου αιώνα την παράγκα 

1996 Αύριο 

1998 13000 μέρες 

1998 Ο Θάνος Μικρούτσικος τραγουδά Θάνο Μικρούτσικο 

1998 Κακές συνήθειες 

1999 Εντελβάις 

2000 Ο φύλακας και ο βασιλιάς 

2001 Υλικό ονείρων 

2001 Μελίνα Κανά 

2001 Εκπομπή 

2001 Βυθισμένες άγκυρες 

2001 Η άσφαλτος που τρέχει 

2002 Ένα 

2003 Η μόνη μου πατρίδα είναι ο χρόνος 

2006 Υπέροχα μονάχοι 

2007 Άξιος λόγος: Οι τροβαδούροι της καρδιάς μου 

2007 Μέχρι να πάρεις παγωτό, σε βρίσκει ο χειμώνας

2008 Το φίλτρο

2009 Ουράνια τόξα κυνηγώ 

2010 Πέρασμα 

2012 Η αυλή των τρελών 

Για το www.thelook.gr

Κώστας Προβατάς (fb Costas Provatas)

FB GROUP – ΟΔΟΣ ΟΝΕΙΡΩΝ

https://www.facebook.com/groups/1672679873060557/