Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας: Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία

Έκθεση αφιερωμένη σε μία σημαντική πτυχή του έργου του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, τα εξώφυλλα βιβλίων, τις προμετωπίδες και τις εικονογραφήσεις κυρίως ποιητικών έργων που φιλοτέχνησε από το 1937 μέχρι το 1992, εγκαινιάζει το Μουσείο Μπενάκη την Τετάρτη 18 Απριλίου και ώρα 20:00.

 

Η έκθεση, με τίτλο «Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία», πραγματοποιείται στο Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα έως τις 21 Ιουλίου 2018 και εντάσσεται στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου», μια διάκριση που έλαβε ο δήμος της Αθήνας και η πόλη από την UNESCO από τον Απρίλιο 2018 και για ένα χρόνο.

 

Η στενή σχέση του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα με το βιβλίο αναδύεται όχι μόνο από τη μεγάλη βιβλιοθήκη του, που διατηρείται σήμερα στο σπίτι του στην οδό Κριεζώτου 3 (Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα), αλλά και από το δικό του συγγραφικό έργο, που περιλαμβάνει πολλά ανέκδοτα διηγήματα, θεωρητικά κείμενα για την τέχνη και μεταφράσεις.

Ο Γκίκας δεν περιορίστηκε στη σχεδίαση συνθέσεων, αλλά συχνά συμμετείχε έμπρακτα στη συνολική παραγωγή των εκδόσεων, εκφέροντας άποψη για το σχεδιασμό του εξωφύλλου, αναζητώντας τους κατάλληλους μεταφραστές, δουλεύοντας πάνω στα τυπογραφικά δοκίμια και ενσωματώνοντας πρωτότυπα χαρακτικά σε βιβλία και περιοδικά, κατά το γαλλικό πρότυπο των πολυτελών εκδόσεων εκτός εμπορίου.

 

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις ενότητες: Ποίηση, πεζογραφία-θέατρο, λογοτεχνικά περιοδικά και ανέκδοτες εικονογραφήσεις. Σε όλες τις ενότητες οι εκδόσεις συνοδεύονται από προσχέδια, μακέτες, τυπογραφικά δοκίμια με ιδιόχειρες σημειώσεις, αλληλογραφία με τους εκδότες ή τους ποιητές και αποσπάσματα του Γκίκα για τις εικονογραφήσεις του, που όλα μαζί φανερώνουν την εντατική ενασχόλησή του με το βιβλίο, ως εικονογράφου και σχεδιαστή εκδόσεων.

 

 

Ποίηση

Το κύριο ενδιαφέρον του Γκίκα υπήρξε η ποίηση. Σε συνέντευξή του το 1975, αναφέρει: «Δεν είμαι ποιητής, με την έννοια ότι γράφω στίχους, αλλά με ενδιαφέρουν οι στίχοι των ποιητών να τους διαβάζω. Πολλές φορές με εμπνέουν στη ζωγραφική μου». Ήδη το 1937 κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή Μια δέσμη αχτίδες στο νερό του Αναστάσιου Δρίβα, με προμετωπίδα ένα πρωτότυπο χαρακτικό του καλλιτέχνη. Αργότερα πραγματοποιεί προμετωπίδες για τον Σεφέρη και τον Ελύτη ενώ εικονογραφεί πλήρως την Οδύσεια του Νίκου Καζαντζάκη (1958), τα Ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη (1966), και την Αμοργό του Νίκου Γκάτσου (1969). Το 1972 κυκλοφόρησε στο Μιλάνο από τον Αλέξανδρο Ιόλα το πολυτελές λεύκωμα Λυρικά, που εικονογραφεί αρχαία ελληνικά ποιήματα με επτά έγχρωμες λιθογραφίες του Γκίκα και με αρχαιοπρεπές δέσιμο.

 

Πεζογραφία – Θέατρο

Η πιο στενή συνεργασία του Γκίκα με εκδοτικούς οίκους ήταν εκείνη με τον «Ίκαρο», με τον οποίο πραγματοποίησε 13 εκδόσεις. Αναφέρονται ενδεικτικά: το Λεύκωμα Ινδία (1959), στο οποίο για πρώτη φορά εικονογραφεί τα κείμενά του, τις προσωπικές του εντυπώσεις από το ταξίδι του στην Ινδία το 1958, χωρισμένες σε πέντε ενότητες (Καλκούτα, Μπενάρες, Βομβάη, Τζαϊπούρ, Κατμαντού-Νεπάλ) και συνοδευόμενες από δώδεκα σχέδια με σινική μελάνη, το Δάφνης και Χλόη του Λόγγου (1970) για το οποίο εκτός από το εξώφυλλο φιλοτεχνεί και τέσσερα σχέδια, τα διηγήματα της Λητούς Κατακουζηνού, με εξώφυλλα και εικονογραφήσεις που σχεδιάζει από το 1948 μέχρι το 1977. Ενώ και για άλλους εκδοτικούς οίκους εικονογραφεί διηγήματα του Πέτρου Χάρη, της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, του Νέστορα Μάτσα κ.ά. Το 1977 κυκλοφορεί η Λυσιστράτη  του Αριστοφάνη με πενήντα σχέδια και μια βινιέτα στο εξώφυλλο.

 

Λογοτεχνικά περιοδικά

Ξεχωριστή κατηγορία εικονογράφησης αποτελούν τα λογοτεχνικά περιοδικά, για τα οποία ο Γκίκας είτε σχεδίασε τα εξώφυλλα είτε χρησιμοποίησε παλαιότερα σχέδιά του για προμετωπίδες ή εικονογράφηση. Ήδη από το 1935 επιμελήθηκε και σελιδοποίησε, μαζί με τον Δημήτρη Πικιώνη, το περιοδικό Το 3ο Μάτι, ενώ το 1939 το τεύχος της Νέας Εστίας που ήταν αφιερωμένο στα πενηντάχρονα του Δημοτικισμού κυκλοφόρησε με μια αυθεντική λιθογραφία του. Τα εξώφυλλα των περιοδικών Αιξωνή, Φιλολογική Κυριακή, Griffon κ.ά. παρουσιάζονται μαζί με τα προσχέδια εικονογράφησής τους.

 

Ανέκδοτες εικονογραφήσεις

Η τελευταία ενότητα της έκθεσης αφορά ορισμένα σχεδιάσματα εκδόσεων, που για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιήθηκαν, όπως τα ποιήματα Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ (1971) και το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη (1964-1965). Προσχέδια, αλληλογραφία με τους εκδοτικούς οίκους, δημοσιεύσεις και κείμενα του καλλιτέχνη, μαρτυρούν την απόπειρα έκδοσης των συλλογών αυτών και καταδεικνύουν τη σημασία τους.

 

 

Πληροφορίες

 

Επιμέλεια έκθεσης: Ιωάννα Μωραΐτη. Σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος.

 

Η έκθεση συνοδεύεται από ομότιτλη έκδοση με κείμενα, επιλογή φωτογραφικού υλικού και κατάλογο των εικονογραφήσεων του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, ενώ κατά τη διάρκειά της θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις.

 

Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-18:00.

 

Την Παρασκευή 28 και το Σάββατο 29 Απριλίου 2018 η είσοδος στην έκθεση θα είναι ελεύθερη.