Το The Look.Gr σκιαγραφεί το πορτρέτο ένος μεγάλου πεζογράφου, του Θράσου Καστανάκη. Ο Καστανάκης αν και εντάσσεται στην γενιά του μεσοπολέμου διαφέρει η οπτική του και η θεματολογία του από τους άλλους. Παρεκκλίνει ευχάριστα.
Γεννήθηκε στα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης το 1901. Η φιλία του με ένα καθηγητή της γαλλικής γλώσσας του γέννησε την αγάπη για την γαλλική λογοτεχνία κι από τα μαθητικά του χρόνια ξεκίνησε να γράφει ενώ σε ηλικία 18 ετών είχε δημοσιεύσει μια μελέτη για τον Άρθουρ Ρεμπώ.
Τον άνθρωπο που δεν αγαπά τίποτα της ζωής, να τον τρέμεις!
Ο Θράσος Καστανάκης είναι ο αληθινός κοσμοπολίτης λογοτέχνης που βάζει το άτομο στα μεγάλα σταυροδρόμια του διεθνούς βίου και παρακολουθεί την αντίδραση του στο πήγαινελα του. Ο νεοελληνικός τύπος που εισάγει είναι ο αριβιστής και προσπαθεί να τον περιγράψει και να τον εξηγήσει. Οι ξένοι τύποι όμως είναι που κατακλύζουν τα βιβλία του.
Θέλω να καταστήσω σαφές ότι ο Καστανάκης είναι ο ιδιότυπος συγγραφέας, γι’ αυτό κι είναι ασύγκριτος ανάμεσα στους λογοτέχνες του καιρού του. Γνωρίζει πολύ καλά να ψυχογραφεί τους ήρωες του και να τους περιγράφει λεπτομερέστατα ακολουθώντας στο σημείο αυτό τους μεγάλους Γάλλους λογοτέχνες.
Μέσα από ένα ιδιαίτερο χιούμορ όχι ειρωνικό, ούτε επικριτικό, αλλά “πολυδύναμο” θα έλεγα, προβάλλεται στα κείμενα του ένα είδος κριτικής για τον άνθρωπο έτσι όπως τον αντικρύζει στους ήρωες που μας παρουσιάζει. Φαντάζει ως ένας οραματιστής ενός καλύτερου κόσμου, πιο ειλικρινή.
Ο Θράσος Καστανάκης υπήρξε ενεργός αριστερός, ιδρυτής μάλιστα και της “Δημοκρατικής Ένωσης Ελλήνων της Γαλλίας”. Από κεί πηγάζει το οπτικό φάσμα των ηρώων του: κατεργάρηδες, επιφανειακοί, άνθρωποι του πλούτου που παρουσιάζονται χωρίς ίχνος αιδημοσύνης μπροστά στην επίτευξη των στόχων τους. Όλοι οι χαρακτήρες του έχουν μια αξιοζήλευτη ζωντάνια στα κείμενα του, πουθενά όμως ο αναγνώστης δεν εισπράττει την κατάφαση του συγγραφέα. Αντίθετα στέκεται μισοκρυμμενός και μας τους “εκθέτει”.
Τα τζάμπα εγκλήματα τα κάνουν οι άρρωστοι ή οι ηλίθιοι!
Το μεγάλο σε όγκο έργο αποτελείται συνολικά από δεκαπέντε μυθιστορήματα και ογδόντα έξι διηγήματα, μεγάλο μέρος του οποίου παραμένει ανέκδοτο.
Την πείρα τη φτιάνουν μόνο τα παθήματα, ποτέ οι επιτυχίες.
Μέ τους “Πρίγκηπες”, το πρώτο του μυθιστόρημα το 1924 παίρνει το λογοτεχνικό του βάπτισμα και επίσημα. Οι “Πρίγκηπες” κατάφεραν μάλιστα να βραβευτούν σε λογοτεχνικό διαγωνισμό εκδοτικού οίκου. Ακολουθούν τα διηγήματα “Η χορεύτρια Κοντεσσίτα Φελιτσιτά”(διηγήματα, Παρίσι 1928), “Το Παρίσι της νύχτας και του έρωτα”(διηγήματα, Παρίσι 1929), “Στο χορό της Ευρώπης”(μυθιστόρημα, Παρίσι 1929), “Το μαστίγιο κ’ οι πολυέλαιοι”(διηγήματα, Αθήνα 1930), “Η φυλή των ανθρώπων” (μυθιστόρημα, Αθήνα 1932), “Μυστήρια της ρωμιοσύνης” (μυθιστόρημα, Αθήνα 1933), “Μεγάλοι αστοί”(μυθιστόρημα, Αθήνα 1935), “Ο ομογενής Βλαδίμηρος” (διηγήματα, Αθήνα 1936), “Ο Ρασκάγιας” (διηγήματα, Αθήνα 1939), “Στον καιρό της Ειρήνης” (μυθιστόρημα, Αθήνα 1942), “Προδομένη Γαλλία”(διηγήματα, Αθήνα 1945), “Ο ΧατζηΜανουήλ”(μυθιστόρημα, Αθήνα 1956) και “Το κόκκινο άστρο”(μυθιστόρημα, μεταθανάτια έκδοση, Αθήνα 1985).
Ο Στρατής Τσίρκας σημείωσε πως ο Καστανάκης: “ηγήθηκε στην απαγκίστρωση του μυθιστορήματος από την στατικότητα της ηθογραφίας, ενώ ταυτόχρονα προσπάθησε να καταργήσει τη σύγχυση μεταξύ μυθιστορήματος και νουβέλας”.
Ο Θράσος Καστανάκης είναι αυστηρός κριτής των άλλων. Είναι ένας άνθρωπος προικισμένος με γνήσια δημιουργική ικανότητα μα η κριτική του καταλογίζει “τη μη αίσθηση του περιττού”
…και όταν ήρθε η αστυνομία να τον συλλάβη, την ηύρανε τη χορεύτρια κοντεσσίνα Φελιτσιτά ολόγυμνη, πεσμένη στραβά στο κρεββάτι του. Την είχε πνίξει μια ώρα πριν, κατά τη διαπίστωση της ιατροδικαστικής.
Αλλά ας σημειώσουμε το πιο παράξενο. Ο Τζίμυ που τις προηγούμενες φορές -όταν κοντέψανε να τον συλλάβουν τότες στη Νίτσα π.χ., στη Λίβερπουλ κατόπι, στη Χάγη, στη Μαδρίτη, στο Σαρλόττενμπουργκ τέλος- τους είχε αγριέψει με την τόλμη του τους διασημότερους αστυνομικούς της Ευρώπης κι είχε ξεφύγει μεσ’ από τα χέρια τους σαν αγριόγατος, αυτή τη φορά ο Τζίμυ δεν έφερε την παραμικρή αντίσταση. Καθισμένος σε μια κουνιστή πολυθρόνα διάβαζε ένα βιβλίο “για να περάσει η ώρα ως που ναρθήτε” είπε στον αστυνόμο που του έβαλε τις χειροπέδες.Κοιτάξαμε το βιβλίο. Είταν η τελευταία έκδοση της Αστρονομίας του Φλαμμαριόν”
Χορεύτρια κοντεσσίνα Φελιτσιτά κι άλλα διηγήματα
Ο Θράσος Καστανάκης αφορά αναγνώστες που επιζητούν το διαφορετικό. Συμπερασματικά μιλάμε γι’ έναν κλασσικό Έλληνα λογοτέχνη με υλικό ξένης πεζογραφίας, μοναδική στην ελληνική παράδοση.
Ο Καστανάκης είναι ο συγγραφέας που ξέρει όσο ελάχιστοι να σχεδιάζει ένα λογοτεχνικό κείμενο και να το εκτελεί. Κοσμοπολιτισμός, λοπόν, “φίνα” ειρωνεία κι αψεγάδιαστη παραστατική ικανότητα.
