Η λογοτεχνία και τα Γράμματα απομένουν φτωχότερα μετά την απώλεια μίας από τις σημαντικότερες συγγραφείς της μεταπολεμικής και μεταδικτατορικής Ελλάδας.
Η Άλκη Ζέη πέθανε και η ελληνική λογοτεχνία θρηνεί για μία απώλεια που σφραγίζει όχι μόνο μία, αλλά περισσότερες γενιές. Στα βιβλία της αφήνει πίσω όχι μόνο την συναρπαστική γραφή της, αλλά και αυτοβιογραφικά στοιχεία από μία γεμάτη και συχνά δύσκολη ζωή.
Η Άλκη Ζέη συμμετείχε στην ΕΠΟΝ στη διάρκεια της κατοχής και εξορίστηκε το 1948, όταν προσπάθησε να ακολουθήσει τον αριστερό σύζυγό της Γιώργο Σεβαστίκογλου, κατά την απόδρασή του στην Τασκένδη. Τον συνάντησε τελικά εκεί έξι χρόνια αργότερα.
Το 1964 επέστρεψε στην Ελλάδα για να ξαναφύγει πάλι το 1967 με τον ερχομό της Χούντας, αυτή τη φορά για το Παρίσι, από όπου επέστρεψε οριστικά μετά την πτώση της δικτατορίας.
Το βιογραφικό σημείωμα της Άλκης Ζέη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο
Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε 15 Δεκεμβρίου 1925 (σύμφωνα με άλλους 1923) στην Αθήνα. Ο πατέρας της καταγόταν από την Κρήτη και η μητέρα της από τη Σάμο, όπου πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια. Παντρεύτηκε τον θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου, που πέθανε το 1991. Απέκτησαν δύο παιδιά.
Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας, στο τμήμα σεναριογραφίας.
Από το 1954 έως το 1964 έζησε σαν πολιτική πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση. Το 1964 επιστρέφει οικογενειακώς στην Ελλάδα, για να ξαναφύγουν πάλι όλοι μαζί με τον ερχομό της Χούντας το 1967. Αυτήν τη φορά ο τόπος διαμονής τους είναι η Γαλλία, και συγκεκριμένα το Παρίσι, απ’ όπου επιστρέφουν μετά τη δικτατορία.
Από πολύ μικρή ασχολήθηκε με το γράψιμο. Στις πρώτες ακόμη τάξεις του Γυμνασίου άρχισε να γράφει κείμενα για το κουκλοθέατρο. Ένας από τους ήρωες που δημιούργησε, ο Κλούβιος, έγινε κατοπινά ο ήρωας του γνωστού κουκλοθέατρου «Μπαρμπα-Μυτούσης», εμπνεύστρια του οποίου ήταν η Ελένη Θεοχάρη-Περάκη. Πρώτο της μυθιστόρημα είναι Το καπλάνι της βιτρίνας (1963), που το έχει εμπνευστεί από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο και είναι σχεδόν αυτοβιογραφικό. Ακολουθεί μια σειρά μυθιστορημάτων για παιδιά, και το 1987 κυκλοφορεί το πρώτο της βιβλίο για μεγάλους Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα. Το 2013 κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό της βιβλίο Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, και το 2017 το Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά.
Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της.
Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Άλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό. Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα , Το καπλάνι της βιτρίνας και Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες. Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα. Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.
Το Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο – σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό. Η Άλκη Ζέη αποτελεί πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία.
Το 2012 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κύπρου.
Το 2014 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2015 απέσπασε την ίδια τιμή από το Πανεπιστήμιο Πατρών της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών.
Τον Ιανουάριο του 2015 έλαβε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής, διάκριση που αποδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε διαπρεπείς προσωπικότητες των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015 τιμήθηκε από τη Γαλλία με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres).
Ενδεικτική εργογραφία
- Το καπλάνι της βιτρίνας διήγημα (1963)
- Κοντά στις ράγες παιδικό μυθιστόρημα (1966)
- Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου μυθιστόρημα (1971)
- Αρβυλάκια και γόβες παιδικό μυθιστόρημα(1975)
- Ο θείος Πλάτων μυθιστόρημα(1975)
- Κοντά στις ράγες διήγημα (1977)
- Μια Κυριακή του Απρίλη διήγημα (1978)
- Τα παπούτσια του Αννίβα μυθιστόρημα (1979)
- Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (για ενηλίκους) διήγημα (1987)
- Η μωβ ομπρέλα μυθιστόρημα (1989)
- Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων παιδικό μυθιστόρημα (1990)
- Ό Ψεύτης Παππούς παιδικό διήγημα (1992)
- Ματίας παιδικό διήγημα [Ά Κρατικό βραβείο παιδικής λογοτεχνίας το 2001](1993)
- Σπανιόλικα Παπούτσια διήγημα (1994)
- Γατοκουβέντες παιδικό μυθιστόρημα (1996)
- Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα.. παιδικό μυθιστόρημα (1998)
- Νεανική Φωνή Ο τιμωρός μυθιστόρημα (1999)
- Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της παιδικό μυθιστόρημα (2002)
- Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο (2013)
- Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (2017)
- Ένα παιδί από το πουθενά (2019)
Βραβεία – διακρίσεις
1968 ALA Notable Book selection Το καπλάνι της βιτρίνας
1969 Horn Book Honor List selection Το καπλάνι της βιτρίνας
1970 ALSC Mildred Batchelder (U.S.A) Το καπλάνι της βιτρίνας
1974 ALSC Mildred Batchelder (U.S.A) Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου
1980 ALSC Mildred Batchelder (U.S.A) Κοντά στις ράγιες
1992 Κρατικό Βραβείο παιδικού βιβλίου
2002 Βραβείο Acerbi (ΙΤΑΛΙΑ) Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα
2003 Βραβείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (IBBY GREECE) καλύτερου εφηβικού βιβλίου, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της
2003 Βραβείο Λογοτεχνικού περιοδικού «διαβάζω» καλύτερου εφηβικού βιβλίου, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της
Υποψήφια για το βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Hans Christian Andersen 2004
Υποψήφια τρεις φορές (2004,2009,2015) για το βραβείο λογοτεχνίας για παιδιά Astrid Lindgren Memorial Award
2005 Βραβείο των βιβλιοφάγων (Prix des Embouquineurs, ΓΑΛΛΙΑ) Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της
2007 Βραβείο Andersen – Il mondo dell’ infanzia (ΙΤΑΛΙΑ) Το καπλάνι της βιτρίνας
2008 Ο ψεύτης παππούς στη βραχεία λίστα των βραβείων του λογοτεχνικού περιοδικού «διαβάζω»
2009 Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της στην βραχεία λίστα για το Marsh Award (Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ)
2010 Βραβείο Νέων Ευρωπαίων (ΓΑΛΛΙΑ) Ο ψεύτης παππούς
2010 Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της
2012 Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Πανεπιστημίου Κύπρου
2014 Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
2014 Βραβείο αναγνωστών των βιβλιοπωλείων PUBLIC Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο
2015 Χρυσός σταυρός του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας
2015 υποψήφια για Διεθνές βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Astrid Lindgren
2015 Επίτιμη Διδάκτωρ του Τμήματος Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών
2015 Ταξιάρχης του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων από το ΥΠΠΟ της Γαλλίας
Με πηγές από την Huffington Post και την ελληνική Βικιπαίδεια
