Εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’80, εισβάλλει μια εκπομπή που καθόρισε εν πολλοίς τα παιδικά προγράμματα στην Ελλάδα. Το Ουράνιο Τόξο έγινε η αγαπημένη εκπομπή κάθε παιδιού κι όχι μόνο. Τότε όλοι μας γνωρίσαμε τον Χρήστο Δημόπουλο, τον ευγενικό αυτό κύριο, που μονοπωλούσε τα μεσημέρια μας. Παίρνοντας το τιμόνι του Τμήματος Παιδικών Εκπομπών της ΕΡΤ άφησε σημαντική παρακαταθήκη στην τηλεοπτική ιστορία της χώρας.
Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Από το 2016 ως σήμερα έχει κυκλοφορήσει τρία βιβλία με ήρωα τον συνταξιούχο πια Ήπιο Θερμοκήπιο, τον εξερευνητή του Ουράνιου Τόξου, από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί και το τέταρτο μέρος της σειράς, ενώ όπως μου ανέφερε ετοιμάζει και το πέμπτο. Πάντοτε με ασίγαστο ενδιαφέρον και μέριμνα για το παιδί.
Ο Χρήστος Δημόπουλος έρχεται σε μια εξομολογητική συνέντευξη ΜΟΝΟ στο The Look.Gr
- «Οι περιπέτειες του Ήπιου Θερμοκήπιου», μια σειρά παιδικών βιβλίων που ξεκίνησε το 2016. Μιλήστε μας γι’ αυτή την συγγραφική σας απόπειρα που ομολογουμένως είναι αξιοθαύμαστη.
Όλα ξεκίνησαν όταν διαπίστωσα πως οι ήρωες των περισσότερων βιβλίων περιπέτειας για πιο μεγάλα παιδιά ήταν ξένοι: Ντετέκτιβ Κλουζ, Τζερόνιμο Στίλτον, Πένι Πέπερ, Ζακ Πάουερ και πάει λέγοντας. Σκέφτηκα, λοιπόν, να δημιουργήσω έναν ήρωα που θα ήταν Έλληνας, που θα ταξίδευε στην Ελλάδα αλλά και τον κόσμο, που θα ανακάλυπτε μυστικά κρυμμένα στα βάθη της ιστορίας. Κάπως έτσι γεννήθηκε ο Ήπιος Θερμοκήπιος. Ή, για να είμαι πιο ακριβής, ξανα-γεννήθηκε. Βλέπετε, ο Καθηγητής Ήπιος Θερμοκήπιος υπήρχε από παλιά, και εμφανιζόταν στην εκπομπή που παρουσίαζα στην ΕΡΤ, το ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ.
Όταν η εκπομπή σταμάτησε το 2013, ο Καθηγητής βγήκε στη σύνταξη και, μαζί με τους αγαπημένους του φίλους –καθηγητές επίσης- Λόγιο Λεξιλόγιο και Ίδιο Εγχειρίδιο, ίδρυσαν τη Λέσχη Συνταξιούχων Εξερευνητών. Από κει και πέρα, τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Μια χρυσή μάσκα ενός βασιλιά, ένα χαμένο χειρόγραφο, μια Καρυάτιδα που κανείς δεν ήξερε την υπαρξή της, το σπαθί του Μεγαλέξανδρου έδωσαν την αφορμή στον Θερμοκήπιο και τ’ αγαπημένα του εγγονάκια, την Αθηνά και τον Ορέστη, να γυρίσουν τον κόσμο. Από τις Μυκήνες και τη Ρόδο, ως την Κωνσταντινούπολη, τη Ρώμη, το Μάτσου Πίτσου, τη Βαλέτα, το Ασχαμπάντ και τη Σαμαρκάνδη…
- Πως εμπνευστήκατε τον βασικό σας ήρωα Ήπιο Θερμοκήπιο, τον εξερευνητή της φύσης και του κόσμου;
Όπως σας είπα, ο Θερμοκήπιος υπήρχε από την εποχή του ΟΥΡΑΝΙΟΥ ΤΟΞΟΥ. Θέλοντας τότε να ευαισθητοποιήσω τα παιδιά στα θέματα της γλώσσας μας, είχα δημιουργήσει αρχικά έναν ηλικιωμένο καθηγητή που τους μάθαινε πώς να μιλάνε και να γράφουν σωστά ελληνικά. Τον ονόμασα Λόγιο Λεξιλόγιο. Όταν κάποια στιγμή, αργότερα, ένιωσα την ανάγκη να μιλήσω στο κοινό μου για την προστασία του πλανήτη, για θέματα οικολογίας δηλαδή, «έφτιαξα» κι έναν άλλο καθηγητή. Ακολουθώντας την ίδια λογική της ονοματοδοσίας του Λεξιολόγιου, αυτόν τον ονόμασα Ήπιο Θερμοκήπιο. Είναι περίπου στην ηλικία μου –άντε δυο τρία χρόνια μεγαλύτερός μου-, έχει κι αυτός γενάκι όπως κι εγώ, έχει δυο εγγονάκια, όπως κι εγώ, λατρεύει τα ταξίδια, όπως κι εγώ…
- Υπήρξατε ένας από τους βασικούς συντελεστές της αναμόρφωσης κι ανασυγκρότησης του παιδικού προγράμματος στην τηλεόραση. Αναλογιζόμενος την πορεία σας στον τομέα αυτό, θα ήθελα να θυμηθείτε μια στιγμή που σας γέμισε απέραντη ευγνωμοσύνη και μια άλλη στιγμή που σας έφερε σε δύσκολη θέση.
Είχα την τύχη να διαδεχτώ τον Νίκο Πιλάβιο στο τιμόνι του Τμήματος Παιδικών Εκπομπών της ΕΡΤ, στο τέλος της δεκαετίας του ’80. Ο Πιλάβιος ήταν αυτός που «έστησε» το παιδικό πρόγραμμα. Άρα, κληρονόμησα πολύ γερές βάσεις.
Όμως, στις μέρες μου, το πρόγραμμα αυτό, που κάλυπτε 720 ώρες το χρόνο, έγινε κατά 76% αμιγώς ελληνικό. Είχαμε τότε, πέρα από το ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ, τηλεπαιχνίδια, εκπομπές επαγγελματικού προσανατολισμού, πρόγραμμα για παιδιά προσχολικής ηλικίας, μυθοπλασία. Ένα πλούσιο και πολυσχιδές πρόγραμμα που κάλυπτε τις ανάγκες όλου του παιδικού κοινού. Η στιγμή που μ’ έκανε πολύ περήφανο ήταν όταν ολοκληρωσαμε το ΚΑΠΛΑΝΙ ΤΗΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ, της Άλκης Ζέη. Δέκα επεισόδια σε σκηνοθεσία Πέτρου Λύκα, που παίζονται και ξαναπαίζονται έως σήμερα. Αν δεν κάνω λάθος, από τότε η ΕΡΤ δεν έχει γυρίσει άλλη παιδική σειρά. Όσο για τις στιγμές που μ’ έφεραν σε δύσκολη θέση, αφήστε, δεν υπάρχει αριθμός!
- Οι μετεωρολόγοι του Ουράνιου Τόξου Ευγενία Κατρακυλάκου και Φώντας Λαδοπρακόπουλος τι θα είχαν να πουν σήμερα στα παιδιά για τις «καιρικές συνθήκες» στη δύση της 2ης δεκαετίας του 21ου αιώνα;
«Πάρτε ομπρέλες, βάλτε αδιάβροχα, μπρατσάκια και βατραχοπέδιλα, σκούφους και κασκόλ. Αν δεν είναι επείγουσα ανάγκη, μην κυκλοφορείτε άσκοπα στους δρόμους. Προβλέπονται καταιγίδες, θύελλες, κεραυνοί, ανεμοστρόβιλοι, πλημμύρες και άλλα έκτακτα καιρικά φαινόμενα! Με δυο λόγια: ο καιρός θα έχει τα μαύρα του τα χάλια!»
- Γιατί πάντα τα παιδικά βιβλία ασκούν πάνω και σε μας τους ενήλικες τόση επιρροή;
Ίσως γιατί όλοι μας κρύβουμε ένα παιδί μέσα μας. Ένα παιδί που το ’χουμε ξεχάσει, αλλά που έχει ακόμα την ανάγκη για ένα παραμύθι. Κι όταν το βρίσκει, κάθεται και το απολαμβάνει!
- Στις περιπέτειες που περνάμε ως χώρα, βρέθηκαν πιστεύετε οι «επίδοξοι» Ντάνκαν ΜακΝτούγκαλ που να δημιουργούν τα όποια προβλήματα;
Σε κάθε περιπέτεια, εκτός από τον ήρωα πρέπει να υπαρχει κι ένας «κακός», ένα «αντίπαλο δέος». Αλλιώς τι θα είχε να κάνει ο ήρωας; Ο δικός μου «κακός», ο Σκοτσέζος Ντάνκαν ΜακΝτούγκαλ είναι συνάμα και λίγο αφελής, λίγο άγαρμπος, λίγο χαζούλης. Δυστυχώς, στην δική μας περιπέτεια ως χώρα, οι «κακοί» που βρέθηκαν στο δρόμο μας δεν ήταν τόσο συμπαθητικοί όσο κι ο ΜακΝτούγκαλ. Αλλά πάλι, ας μην ξεχνάμε πως κι οι «ήρωές» μας αποδείχτηκαν πολλές φορές πιο μοχθηροί κι επικίνδυνοι από τους κακούς που είχαν ν’ αντιμετωπίσουν!
- Στα βιβλία της σειράς παρέχετε χρήσιμες πληροφορίες ιστορικού-γεωγραφικού-εθνολογικού ενδιαφέροντος. Αλήθεια με πόση λαχτάρα ξεκίνησαν τα συγκεκριμένα βιβλία και με τι στόχο;
Ήθελα, πάνω απ’ όλα, τα βιβλία μου να μην είναι απλώς περιπέτειες που τις διαβάζει κανείς μόνο και μόνο για να περνάει την ώρα του. Ευχόμουν, στο τέλος της ανάγνωσης, να είχαν γεννηθεί απορίες στα παιδιά, να είχαν δημιουργηθεί ενδιαφέροντα. Γι’ αυτό και η γραφή τους είναι ιδιαίτερα προσεγμένη και ρεαλιστική. Ακριβώς επειδή κάθε βιβλίο στηρίζεται σε πραγματικά ιστορικά στοιχεία και διαδραματίζεται σε συγκεκριμένο χρόνο, η έρευνα που χρειαζεται είναι εξαντλητική.
Όταν περιγράφω ιστορικά πρόσωπα, την ανασκαφή των Μυκηνών, ή την ιστορία του Χειρογράφου Βόινιτς, όταν οι ήρωές μου περιπλανιούνται στη Ρώμη, στην Κωνσταντινούπολη ή το Εδιμβούργο δίνω μεγάλη σημασία στη ρεαλιστική και αληθοφανή αφήγηση. Τα πάντα, από τις πτήσεις, τον τύπο αεροσκάφους, τα εστιατόρια, τα μνημεία, ως τα τοπικά φαγητά, τα ξενοδοχεία, οι ώρες ανατολής και δύσης του ήλιου ακόμα και οι καιρικές συνθήκες της συγκεκριμένης ημέρας, είναι πέρα για πέρα αληθινά. Και, φυσικά, μέσα σ’ όλο αυτό το ρεαλιστικό περιβάλλον, μπαίνει κι η μυθοπλασία. Έτσι, πραγματικότητα και φαντασία αναμειγνύονται συνεχώς και το αποτέλεσμα είναι μαγικό.
Στο τέλος κάθε βιβλίου υπάρχει και ένα παράρτημα με χρήσιμες πληροφορίες που επιτρέπει στους αναγνώστες να πάρουν πιο αναλύτική πληροφόρηση για τα περιεχόμενα κάθε περιπέτειας ή, αν το αποφασίσουν, να ψάξουν όποιο θέμα τους ενδιαφέρει, σε μεγαλύτερο βάθος και έκταση μόνοι τους πια. Ένα είναι βέβαιο: πως η συγγραφή κάθε περιπέτειας είναι για μένα ένα συναρπαστικό ταξίδι που μου προσφέρει μεγάλη απόλαυση!
…τα παιδιά έχουν αυτό το μαγικό χάρισμα που το χάνουν όταν πάνε σχολείο. Βλέπουν τον κόσμο χωρίς φίλτρα, χωρίς περιορισμούς, χωρίς να αισθάνονται πως πρέπει να είναι “politically correct”!
- Τα δυο εγγόνια του Ήπιου Θερμοκήπιου είναι δύο διαφορετικές προσωπικότητες που αντανακλούν το σήμερα. Από την αρχή της ενασχόλησής σας με την παιδική ζώνη, παιδιά των 80’s μέχρι σήμερα, πιστεύετε πως έχει αλλάξει τόσο πολύ η οπτική θεώρηση των παιδιών;
Δεν νομίζω. Τα παιδιά είχαν και έχουν τη δική τους οπτική θεώρηση όπως λέτε. Αυτή, νομίζω, παραμένει σταθερή. Οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις τους είναι εκείνες που έχουν αλλάξει. Τα παιδιά των 80’s μεγάλωσαν με τηλεόραση, ενώ τα σημερινά με iPad και iPhone. Σκεφθείτε πως εγώ πρωτοείδα τηλεόραση στα 14 και απέκτησα κινητό στα 35. Αν το πω αυτό σε ένα πιτσιρίκι, θα με κοιτάξει σαν εξωγήινο.
Αλλά τα παιδιά έχουν αυτό το μαγικό χάρισμα που το χάνουν όταν πάνε σχολείο. Βλέπουν τον κόσμο χωρίς φίλτρα, χωρίς περιορισμούς, χωρίς να αισθάνονται πως πρέπει να είναι “politically correct”! Λένε τα πράγματα με το όνομά τους, διακρίνουν αμέσως την απλούστερη λύση, επισημαίνουν τα λάθη, κρίνουν αμείλικτα, ζητούν αυτό που θέλουν χωρίς ντροπή! Πάντα έλεγα πως έχουμε να μάθουμε πολλά από τα παιδιά, αν τα παρατηρήσουμε. Πάνω απ’ όλα, θαυμάζω την αγνή τους ματιά. Αυτή, ευτυχώς, παραμένει αναλλοίωτη, παρά τις όποιες εξωτερικές αλλαγές που βιώνουμε εμείς οι μεγάλοι. Η τεχνολογία που έχει εισβάλει βίαια στη ζωή μας, η κρίση –που είναι περισσότερο κοινωνική και πολιτισμική παρά οικονομική-, ολ’ αυτά εμάς μας επηρεάζουν πολύ περισσότερο. Τα παιδιά έχουν τις αντιστάσεις τους και το τεράστιο προνόμοιο της σοφίας τους που είναι για μένα εντυπωσιακή!
- Ποιοι είναι οι… μυστικοί πράκτορες της ζωής σας;
Αν εννοείτε με ποιους λογοτεχνικούς μυστικούς πράκτορες μεγάλωσα, αυτοί είναι τρεις: Ο Τζέιμς Μποντ (του Ίαν Φλέμινγκ), ο Τζορτζ Σμάιλι (του Τζον Λε Καρρέ) και ο Τζακ Ράιαν (του Τομ Κλάνσυ). Αν πάλι θέλετε να σας πω ποιοί είναι οι πραγματικοί, δεν είμαι σίγουρος. Οι εγγονές μου (που είναι και ισπανόφωνες – λόγω Αργεντίνου πατρός) στην κλασική μου ερώτηση «τι θέλουν να γίνουν όταν μεγαλώσουν» μου απαντούν κατά καιρούς «εξπλοραδόρα» και «ντετεκτίβα»!
- Θεωρείτε ότι η μέριμνα για το απροστάτευτο, από όλες τις απόψεις, παιδί έχει φτάσει πλέον σε καλό επίπεδο από ότι στο παρελθόν;
Οι δομές σίγουρα έχουν βελτιωθεί. Κι αυτό κυρίως χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Η Ελλάδα, γενικά, έχω την αίσθηση πως είναι πολύ πίσω σ’ αυτό που ονομάζουμε «κοινωνικό κράτος». Αλλά, μην ξεχνάμε πως κι οι συνθήκες διαρκώς χειροτερεύουν. Κρίση, προσφυγικό, διαλυμένες οικογένειες δημιουργούν συνεχώς στρατιές από «απροστάτευτα παιδιά». Χρειάζονται περισσότερες δομές, πληρέστερη ενημέρωση, καλύτερη εκπαίδευση. Όλα είναι θέμα παιδείας.
Από τη στιγμή που τα παιδιά πάνε σχολείο αρχίζουν να ζωγραφίζουν ομοιόμορφα σπιτάκια με κόκκινες κεραμιδένιες στέγες, πράσινα δεντράκια, μπαλόνια και πεταλουδίτσες. Παύουν να φαντάζονται.
- «Δεν συνάντησα ποτέ κανέναν που δεν είχε πάρα πολύ έξυπνα παιδιά. Αναρωτιέμαι πώς χάνεται όλη αυτή η εξυπνάδα στην ενηλικίωση», λέει η δημοσιογράφος και συγγραφέας Fran Ledowitz. Σημαντική διαπίστωση που δίνει σοβαρό στίγμα για τις λάθος επιλογές της παιδείας; της κοινωνίας ίσως; Τι πιστεύετε αλήθεια πως χάνουμε μεγαλώνοντας; Συμβαίνει μήπως αυτό που αναφωνεί κι ο ποιητής Ελύτης «…μεγαλώνοντας ξέμαθα τον κόσμο»;
Το έθιξα λιγο παραπάνω. Τα παιδιά αρχίζουν και χάνουν την παιδικότητά τους και μαζί το υπέροχο χάρισμα της φαντασίας τους μόλις πάνε σχολείο. Παρατηρήστε πως τα παιδιά, όσο είναι ακόμα ανεπηρέαστα, ζωγραφίζουν εκπληκτικά. Βαφτίζουν μάλιστα τα ζωγραφικά τους έργα με ευφάνταστους τίτλους. Από τη στιγμή που πάνε σχολείο αρχίζουν να ζωγραφίζουν ομοιόμορφα σπιτάκια με κόκκινες κεραμιδένιες στέγες, πράσινα δεντράκια, μπαλόνια και πεταλουδίτσες. Παύουν να φαντάζονται. Αντιγράφουν και μαθαίνουν μόνον αυτά που τους επιτρέπει –ή επιβάλλει- το σύστημα. Μετά από χρόνια, αποφοιτούν παιδιά ευνουχισμένα, χωρίς κριτική σκέψη, έχοντας συσσωρεύσει άχρηστες πληροφορίες αλλά δίχως ίχνος κριτικής σκέψης, δίχως δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να επιβιώσουν στη δύσκολη ζωή που -μοιραία- θα κληθούν ν’ αντιμετωπίσουν. Πιστευω ακράδαντα πως το εκπαιδευτικό μας σύστημα πάσχει σοβαρά. Το ζητούμενο για μένα θα ήταν πώς να μάθουμε τα παιδιά να είναι και να παραμένουν ευτυχισμένα.
- «Οι περιπέτειες του Ήπιου Θερμοκήπιου» θα έχουν συνέχεια; Πως βλέπετε το συγγραφικό σας μέλλον;
Ως τώρα έχουν εκδοθεί τρεις περιπέτειες: Η Μάσκα Του Βασιλιά, Το Χαμένο Χειρόγραφο, Η Έβδομη Καρυάτιδα. Η τέταρτη κυκλοφορεί στις 22 Νοεμβρίου, με τίτλο Το Σπαθί Του Στρατηλάτη. Τη στιγμή που μιλάμε, γράφεται και η πέμπτη συνέχεια, Η Θεά των Φιδιών. Από κει και πέρα, βλέπουμε. Δεν συνηθίζω να κάνω σχέδια για το μέλλον. Μάλλον το αντίθετο: το μέλλον κάνει σχέδια για μένα κι αν θέλει μου τα αποκαλύπτει!
Η σειρά παιδικών βιβλίων “Οι περιπέτειες του Ήπιου Θερμοκήπιου”, του Χρήστου Δημόπουλου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός
