Συνέντευξη: Τέσυ Μπάιλα “Στο παιχνίδι με τις σκιές αναζητούμε τη διαύγεια του φωτός”

“Συμβαίνει καμιά φορά ο ήλιος να λάμπει, κι όμως να ξεκινά η βροχή. Παλεύει κι ο ουρανός να ισορροπήσει τη μοίρα του, όπως κι ο άνθρωπος.

Μια σιγαλή, ποτιστική βροχή άρχισε να ραντίζει τα πάντα ολόγυρα του. Ακατάπαυστα, αλλά ψιθυριστά. Ο Ανέστης δεν κουνήθηκε από τη θέση του. Του άρεσε να την ακούει και να νιώθει την ανοιξιάτικη θερμοκρασία της υγρής τρυφηλότητάς της στο σώμα του. Γύρω του όλα έσταζαν διακριτικά και μόνο οι τρίλιες των βρεγμένων πουλιών διέκοπταν τον ήχο της θάλασσας. Τα δέντρα άρχιζαν να στάζουν, όπως τα μαλλιά του Ανέστη. Ένιωθε πως ήταν κι αυτός ένα δέντρο, με σκαμμένες βαθιά στο πατρογονικό χώμα τις ρίζες του, και ξεπλένονταν από την τρυφερή βροχή. Αφέθηκε σε μια άηχη συνομιλία μαζί της. Κάθε της στάλα ηχούσε σαν λέξη στα αυτιά του.

Σαγήνη, σιγή, σήψη, σκιές, ψιθυρισμοί…κι ύστερα σιωπή. Πάλι και πάλι. Σαγήνη, σιγή, σήψη, σκιές, ψιθυρισμοί…κι ύστερα σιωπή. Ο ήχος της βροχής στο ακίνητο τοπίο. Ο ήχος της βροχής στην ακίνητη ζωή”.

 

Στο έκτο της μυθιστόρημα “Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές” (εκδόσεις Ψυχογιός), η Τέσυ Μπάιλα αποδεικνύει περίτρανα το λογοτεχνικό της εκτόπισμα. Οι σπουδές της πάνω στην ιστορία του ελληνικού πολιτισμού και την μετάφραση λογοτεχνίας καθώς η επιτυχημένη της πορεία μέσα από την φωτογραφία, συμβάλλουν στην δημιουργία αληθινών ηρώων που “πάσχουν και δοκιμάζονται”, και σε συνδυασμό με τη αρτιότητα της γραφής της, αγγίζουν πτυχές της λογοτεχνικής μας παρακαταθήκης. Άλλωστε όπως κι η ίδια σημειώνει…  “η δύναμή της εικόνας είναι μεγάλη και συντελεί στην κατανόηση των νοημάτων περισσότερο”. 

 

Είναι μεγάλη μου τιμή να υποδέχομαι μέσα από τη σελίδα του The Look.Gr την Τέσυ Μπάιλα

 

1. Πως γεννήθηκε το τελευταίο σας μυθιστόρημα; Κάτω από ποια επιταγή του νου έκανε την εμφάνισή του;

• Φαίνεται ότι υπάρχει μέσα μου ένας ήρωας ο οποίος διεκδικεί τη μοναχικότητά του και την ελευθερία του μέσα από την τέχνη. Είναι ένας ήρωας που επανέρχεται στη σκέψη μου τακτικά. Ήταν ο κεντρικός ήρωας στο πρώτο μου βιβλίο «Το πορτρέτο της σιωπής», εμφανίστηκε ξανά στο τρίτο βιβλίο «Το μυστικό ήταν η ζάχαρη» και τώρα ξανά πήρε στα χέρια του την ιστορία του νέου βιβλίου «Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές». Είναι ένας ήρωας που τσακίζεται από τις ιστορικές και κοινωνικές συγκυρίες της εποχής αλλά επιμένει να διατρανώνει το δικαίωμα του να αντιμάχεται τις σκιές της ζωής. Όταν λοιπόν διάβασα τη φράση του Νίκου Εγγονόπουλου: «Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η τέχνη» τον είδα να γεννιέται ξανά σε ένα νέο ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον και η περιπέτεια της γραφής ξεκίνησε πάλι. Αυτή τη φορά η ιστορία του ξεκινά στις 25 Αυγούστου του 1898, κατά τη διάρκεια της τελευταίας μεγάλης σφαγής του Ηρακλείου που σηματοδότησε την έναρξη της Κρητικής Πολιτείας και εκτείνεται ως το 1970. Έτσι το μυθιστόρημα διατρέχει σχεδόν έναν αιώνα διάστικτο από σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως την Ένωση της Κρήτης αργότερα με την Ελλάδα, τον Εθνικό Διχασμό τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, έως και τον Δεύτερο. Και από την Κρήτη περνά στον Πειραιά, στη Μακεδονία και στα χαρακώματα του πολέμου και επιστρέφει στην Κρήτη. Είναι ένα μυθιστόρημα- αναμέτρηση με τις ψυχολογικές διακυμάνσεις ενός ανθρώπου, ο οποίος προσπαθεί να σταθεί σε μια εποχή κοινωνικών, πολιτικών, ιστορικών διχασμών, στην οποία η τέχνη μοιάζει να μην έχει καμιά απολύτως θέση. Θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα το οποίο αναφέρεται στις σχέσεις ενός ανθρώπου με την τέχνη και την Ιστορία αλλά και με την αντρική φιλία, τον έρωτα, το προσωπικό πεπρωμένο.

 

 

 

 

2. «…οι προστάτες κοιτάνε το συμφέρον τσι και όχι το δικό μας». Προστάτες, που πίσω από την οικονομική κι όχι μόνο συνδρομή τους, που με αφειδώς ανταλλάγματα, ταλανίζουν αυτόν τον τόπο κάνοντας μας εν πολλοίς πιο συνωμοσιολάγνους. Θα ήθελα την άποψη σας γι’ αυτό το ειδεχθές παιχνίδι στην πλάτη του ελληνικού λαού.

• Πρόκειται για ένα παιχνίδι που παίζεται από παλιά σ’ αυτόν τον τόπο και όχι ερήμην μας πια. Οι έννοιες του κοινού συμφέροντος και της ηθικής έχουν εξασθενίσει επειδή ένα μεγάλο μέρος των πολιτών αφέθηκε να διαβρωθεί για να εξυπηρετήσει τα ατομικά του συμφέροντα.

 Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να μην υπάρχει στις μέρες μας μια συλλογική αντίσταση στις πολιτικές των αγορών, οι οποίες εισέβαλλαν στη χώρα και άπληστα εξαγοράζουν τα πάντα.  Η αντίδρασή μας δεν είναι η συνωμοσιολαγνεία αλλά η καταβύθιση στην απώλεια και στον ευτελισμό των αξιών, του ήθους, της αξιοπρέπειας. Όλα αυτά λόγω της επικράτησης των αξιών των ευρωπαϊκών αγορών και των νόμων που διέπουν την «προστασία» μας. Ωστόσο, θέλω να πιστεύω ότι το χρήμα δε θα αγοράσει τα πάντα. Η ευαισθησία δε θα εκλείψει από αυτόν τον τόπο. Και θα σταθώ στα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη που έλεγε ότι: «Το νόμισμα μιας ανεμώνας το εξαργυρώνει κανείς βλέποντάς το. Αν υπάρχουνε τόσο λίγοι Κροίσοι στην εποχή μας είναι γιατί λίγοι, ελάχιστοι, πραγματικά ξέρουν να βλέπουν».

 

 

Ο συγγραφέας χρειάζεται να ισχυροποιήσει τους ήρωές του και ύστερα να παρακολουθήσει την αυτονόμησή τους σε μια ιστορία με ξεκάθαρη δομή

 

 

3. «Τούτη εδώ είναι μονάχα η ιστορία. Και θα την γράψω όπως την άκουσα να μου την διηγείται». Πώς πλάθετε μια ιστορία κα Μπάιλα; Ποια είναι τα βήματα που θα οδηγήσουν σε ένα άρτιο μυθιστορηματικό αποτέλεσμα;

• Τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα είναι αυτά που έχουν σημαντικούς ήρωες. Ήρωες ζωντανούς, αληθινούς που πάσχουν, δοκιμάζονται, ενίοτε τσακίζονται. Το βασικότερο βήμα λοιπόν είναι σίγουρα το χτίσιμο των ηρώων. Ο συγγραφέας χρειάζεται να ισχυροποιήσει τους ήρωές του και ύστερα να παρακολουθήσει την αυτονόμησή τους σε μια ιστορία με ξεκάθαρη δομή. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η γλωσσική αγωγή του συγγραφέα. Η προσπάθειά του να απορροφήσει, να θυμίσει ακόμα και να δημιουργήσει λεκτικές και φραστικές συνάψεις. Η φυσικότητα των διαλόγων, η δύναμη του στοχασμού, η μυθοπλαστική δεινότητα αλλά και η αρμονική, αθέατη διείσδυση στο έργο του μιας πιθανής έρευνας που θα χρειαστεί να κάνει. Αυτά είναι τα ουσιαστικά συστατικά ενός μυθιστορήματος, τα οποία όταν εμπεριέχονται υπογράφουν τη λογοτεχνικότητά του.

 

 

 

Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που δοκιμάζονται από τα συναισθήματά τους και επιμένουν να τα διεκδικούν.

 

 

 

4. Η αγάπη της θειάς- Λουλουδιάς για τον μοναδικό και παντοτινό της έρωτα φαντάζει ως κάτι ξένο για την εποχή μας. Τι έχει εν πολλοίς αλλάξει στις σχέσεις μας; Η «εφημερότητά» τους πηγάζει αποκλειστικά από τη λυσσαλέα γρηγοράδα της εποχής μας;

• Έχουν αλλάξει πολλά. Η κοινωνική ανθρωπογεωγραφία, όπως και οι νοοτροπίες που διαμορφώνουν τις συνειδήσεις μιας κοινωνίας είναι εντελώς διαφορετικές σήμερα από ό,τι υπήρξαν στο παρελθόν. Η ταχύτητα και οι υποχρεώσεις του σύγχρονου κόσμου παίζουν έναν ρόλο σίγουρα. Ωστόσο, θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που δοκιμάζονται από τα συναισθήματά τους και επιμένουν να τα διεκδικούν.

 

 

Η δύναμή της εικόνας είναι μεγάλη και συντελεί στην κατανόηση των νοημάτων περισσότερο

 

 

5. «Μετρούσε το μπόι που παίρνουν οι σκιές των λουλουδιών πάνω στον τοίχο όταν λιγοστεύει το φως». Μια από τις όμορφες και γεμάτες λογοτεχνική ενάργεια, εικόνες. Μιλήστε μας για το φινίρισμα των προτάσεων που στελεχώνουν το καθ’ έκαστο λογοτεχνικό σας οικοδόμημα.

• Ειλικρινά δεν ξέρω τι να σας πω γι’ αυτό. Έχω μια τάση να ντύνω τον λόγο με εικόνα. Η δύναμή της εικόνας είναι μεγάλη και συντελεί στην κατανόηση των νοημάτων περισσότερο. Αν υπάρχει κάποιο φινίρισμα, όπως λέτε, αυτό συμβαίνει αυθόρμητα. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα της ενασχόλησής μου με τη φωτογραφία, μπορεί απλώς η ανάγκη μου να δω, πρώτη εγώ, τους ήρωές μου και τις καταστάσεις τις οποίες βιώνουν για να μπορέσω να τα περιγράψω.

 

 

6. Στο μυθιστόρημά σας μιλάτε και για καρδιές ανθρώπων που είναι ανοιχτές στην αποδοχή, στην προστασία και στην άδολη αγάπη. Ζεστές καρδιές πλημμυρισμένες από αγάπη για τον συνάνθρωπο. Σήμερα πόση θέρμη έχουν οι καρδιές μας απέναντι στον συνάνθρωπο;

• Έχουν; Αυτό είναι ένα ερώτημα που αναφύεται πολύ συχνά, κυρίως όταν βλέπω όσα τραγικά συμβαίνουν στον κόσμο γύρω μας. Από την άλλη η εικόνα του προσφυγόπουλου στην αγκαλιά μιας γιαγιάς στη Μυτιλήνη που το ταΐζει και το φροντίζει ή εκείνη η σημαντική του πατέρα που περπατάει προς τα ελληνικά σύνορα, κρατώντας στην αγκαλιά του το παιδί του και κλαίει—κληροδότημα η συγκεκριμένη του Γιάννη Μπεχράκη που «έφυγε» πολύ πρόσφατα—μας γεμίζουν ελπίδα ότι πράγματι υπάρχουν ακόμα στον κόσμο αυτό ζεστές καρδιές πλημμυρισμένες από αγάπη για τον συνάνθρωπο. Κι αυτή είναι μια ελπίδα που καθορίζει τ ο μέλλον. Πρόκειται για εκείνο «Το Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη. Ένας καθεστωτικός μηχανισμός στήνει τα δικά του πολιτικά παιχνίδια αλλά δεν υπολογίζει την ανθρωπιά. Την ανθρωπιά που υποφώσκει και επανέρχεται στην επιφάνεια όταν απαιτηθεί τελικά. Κι αυτό είναι το μεγάλο λάθος του.

 

 

7. «…δίπλα η φωτογραφία ενός παιδιού ποτισμένη με το αίμα του πατέρα». Μια μακάβρια και συνάμα εκρηκτικά πλημμυρισμένη σε συναισθήματα, εικόνα. Ο Μεγάλος Πόλεμος σακάτεψε τη ζωή του ήρωα σας. Το ανθρώπινο άδειασμα από ένα πόλεμο πως αντικαθίσταται; Ποιοι είναι οι ισορροπιστές μιας τραυματισμένης ψυχής;

• Στην περίπτωση του ήρωά μου στο βιβλίο «Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές» είναι η τέχνη. Αυτή έγινε η μόνη καταφυγή του και μέσω αυτής μπόρεσε να εξιλεωθεί. Έγινε η τελευταία του μεγάλη επανάσταση που τον οδήγησε στην προσωπική του απελευθέρωση. Δεν ξέρω αν πράγματι κατάφερε να ισορροπήσει. Μπόρεσε όμως να βρει μια οδό διαφυγής από τον πόνο. Μόνο περνώντας μέσα από την οδό αυτή μπορεί ο άνθρωπος να ισορροπήσει ξανά ύστερα από το ψυχικό μακέλεμα που προκαλεί ο πόλεμος. Και για κάθε άνθρωπο είναι σίγουρα εντελώς διαφορετική.

 

 

8. Μια γυναίκα που κλαίει, ο ολοφυρμός της ίδιας της πηγής της ζωής αποτελεί νομίζετε ως ένα βαθμό και τη χρεωκοπία της ανθρώπινης ύπαρξης;

• Κάθε πόλεμος αποτελεί τη χρεωκοπία της ανθρώπινης ύπαρξης, της ανθρωπιάς, της ίδιας της ζωής. Η γυναίκα που θρηνεί πάνω από τα συντρίμμια που αφήνει πίσω του ο πόλεμος είναι το σύμβολο αυτής ακριβώς της χρεωκοπίας. Θυμηθείτε τις χαρακτηριστικές φωτογραφίες από τις γυναίκες του Διστόμου αλλά και τις σύγχρονες εικόνες των γυναικών από τη Συρία που διαπλέουν το Αιγαίο για να ξαναδώσουν ζωή και ελπίδα στα παιδιά τους, έχοντας χάσει τα πάντα. Αυτές οι εικόνες σηματοδοτούν τη θηριώδη αποτυχία της ανθρωπότητας που δυστυχώς δε λογοδοτεί ποτέ για κανένα της έγκλημα.

 

 

 

 

9. Στις νύχτες σας τόσο εφικτό είναι ένα παιχνίδι με τις σκιές. Όταν γίνουμε συμπαίκτες μαζί τους τι ακριβώς αναζητούμε;

• Μα τη διαύγεια του φωτός. Αυτή τη διαύγεια που θα φωτίσει ξανά την αθωότητα και θα σβήσει ό,τι μεγεθύνει τις διαστάσεις των φόβων μας. Χρειάζεται να τις προσεγγίσουμε τις σκιές, να πάμε καταπάνω τους για να τις δούμε να χάνονται, όπως ακριβώς συμβαίνει πάντα και με τους φόβους μας.

 

 

10. «Κάθε πρωί τα σκοτάδια σβήνουνε επειδή τούτος εδώ λάμπει πάλι». Εξαιρετικός στοχασμός. Αποκρυπτογραφήστε μας τις φωτεινές διαδρομές που επιτίθενται στα σκοτάδια.

• Κάθε νέα μέρα αρχίζουν όλα από την αρχή. Είναι στο χέρι μας να το δούμε αυτό και να εκμεταλλευτούμε τη δυνατότητα της αυγής των πραγμάτων για να επαναπροσδιορίσουμε τη στάση μας στη ζωή.

 

 

11. Κάθε άνθρωπος κουβαλά στην πλάτη του έναν σάκο, όπου έχει συσσωρεύσει μέσα αυτά που γέμισαν τη ζωή του και αποτέλεσαν απαρχές της σημερινής του ύπαρξης. Ο δικός σας τι θα περιείχε;*

• Ο δικός μου ταξιδιωτικός σάκος έχει μέσα πολλή θάλασσα. Παραφράζοντας τον Οδυσσέα Ελύτη θα τολμούσα να πω ότι «ξόδεψα πολλή θάλασσα για να μεγαλώσω» και η σχέση μου μαζί της καθόρισε την αισθητική και τη ζωή μου. Αλλά σίγουρα περιέχει τον ίδιο τον Οδυσσέα Ελύτη, τα «Ανοιχτά χαρτιά», τον «Μικρό Ναυτίλο», την «ιδιωτική οδό». Κάθε επαφή με τον πυρήνα της ποιητικής του φιλοσοφίας είναι συντριπτική για τη σκέψη μας. «Το Λάθος», του Αντώνη Σαμαράκη και τη δική του ματιά για τον άνθρωπο και την ελπίδα. Τον Καβάφη, τον Σεφέρη την επαναστατική ορμή του Ρίτσου, τον Καραγάτση, τον Ντοστογιέφσκι. Πολλούς συγγραφείς, ξένους και Έλληνες. Τα ορχηστρικά του Χατζιδάκι, το Άξιον Εστί του Θεοδωράκη, κλασική μουσική, τη φωτογραφική μου μηχανή, τις θαλασσογραφίες του Βολανάκη, τα λιμάνια του Πάρι Πρέκα και πάρα πολλά ακόμη πράγματα που διαμόρφωσαν τη σκέψη μου.

 

 

12. «Οι άνθρωποι όταν φύγουν αφήνουν το ίχνος τους στη ζωή… και το ίχνος αυτό παίρνει το μπόι της ανθρωπιάς τους». Ίσως το επιμύθιο του περάσματος μας από τη ζωή. Με ποια δομικά συστατικά θεωρείτε ότι μπορούμε να αποκτήσουμε ένα όσο το δυνατό πιο κανονικό μπόι;

– Κυρίως με τον σεβασμό στον συνάνθρωπο. Την ευγένεια και τη διακριτικότητα απέναντί του. Αλλά και με την εύρεση της «ιδιωτικής οδού» που μας υποδεικνύει ο Ελύτης. Μιας οδού προσωπικής που θα μας επιτρέψει να επαναπροσδιοριστούμε ως άνθρωποι, να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας και να προχωρήσουμε στοχοπροσηλωμένοι στα δικά μας όνειρα μακριά από στείρους ανταγωνισμούς και αντιπαραθέσεις. Αλλά αυτό προϋποθέτει την καλλιέργεια των αισθήσεων και τον αυτοσεβασμό. 

 

 

 

– Σας ευχαριστώ για την προσήνεια και την δοτικότητά σας. Εύχομαι κάθε σας λογοτεχνικό ταξίδι να έχει ούριο άνεμο αποδοχής.

– Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ.

 

Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Look.Gr