Η Βιβλιοπρόταση του Σ/Κ: Οδυσσέας Ελύτης “Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας”

Το The Look.Gr προτείνει γι’ αυτό το Σ/Κ μιά ποιητική συλλογή του βραβευμένου Οδύσσεα Ελύτη.

Τα τρία εκτεταμένα ποιήματα της συλλογής κυκλοφόρησαν το 1982 και είναι ουσιαστικά η πρώτη ποιητική συλλογή που είδε το φως μετά τη βράβευση του ποιητή με το νόμπελ λογοτεχνίας το 1979. Η απήχηση της συλλογής είναι μικρή, στους περισσότερους άγνωστη εντελώς, αποτελεί όμως την πιο ώριμη φάση του ποιητή, μέχρι τότε.

Το πρώτο ποίημα τιτλοφορείται «ο κήπος βλέπει»…και ξεκινά κάπως έτσι:

«Ίσως

αν εξαιρέσουμε τους Αναχωρητές

να ‘μαι ο τελευταίος παίκτης

που ασκεί τα δικαιώματα του…»

ο ποιητής προβαίνει από την αρχή σε μια αποκάλυψη «κάπου συντελεσμένη κείται η Τελειότητα»  Ο ποιητής ως μέρος της πραγματικότητας, της σύγχρονης πραγματικότητας της δεκαετίας του 70 και των αρχών του 80, ζει απομονωμένος και εξαιρεί τον εαυτό του από αυτήν «..ένας Πανσέληνος που ζωγραφίζει ενώ δεν υπάρχει Θεός και αποδεικνύει ακριβώς το αντίθετο…», ψάχνει την καθαρότητα στα χρώματα και στο Φως. Το ποίημα ουσιαστικά είναι ένα παράθυρο στο μέλλον, προβλέπει το σήμερα: την αλλοτρίωση, το ψυχαναγκασμό που ασκείται στον σύγχρονο Έλληνα και στην επικράτηση φασιστικών σταγονιδίων στη σημερινή σκηνή. Αυτός είναι ο κοινός πυρήνας και των τριών ποιημάτων.

Στο 1ο ποίημα «ο κήπος βλέπει» όλα αυτά έχουν μια αναφορική μορφή, σαν ένα κινηματογραφικό πλάνο, που στο 2^ο ποίημα «Το αμύγδαλο του κόσμου» προσδιορίζονται με σαφήνεια. Ένας μελετητής αναφέρει : «το αμύγδαλο σπάει ανοίγει και δαγκώνεται». Δηλαδή τα πράγματα παίρνουν πιο συγκεκριμένη οπτική, θεωρώ ότι με τη λέξη αμύγδαλο εννοεί την ίδια τη Γη και τα δεινά που υφίσταται από την απληστία του ανθρώπου: «το αμύγδαλο του κόσμου είναι πικρό και δεν γίνεται να το βρείς  παρεχτός αν κοιμηθείς μισός έξω από τον ύπνο…», αν κοιτάξεις έξω από τα καθιερωμένα, έξω από τα κοινωνικά συστήματα. Ο εξομολογητικός τόνος του ποιήματος είναι σαν να συμβουλεύει τον εαυτό του και κατ’ επέκταση τον αναγνώστη. Κι αν το «Αμύγδαλο του κόσμου» κλείνει με αναφορές στο βόρειο Αιγαίο και τον Ηράκλειτο, το 3^ο ποίημα «Ad Libitum» είναι κάτι πιο διευρυμένο, η «συνομιλία της χώρας μας με την Ευρώπη» , η συνομιλία του Έλληνα ως μέρος της Ενωμένης Ευρώπης. Το ποίημα ξεκινά:

«Είμαι Άλφα χρονών κι Ευρωπαίος έως τη μέση

των  Άλπεων και των Πυρηναίων

το χιόνι μήτε που τ άγγιξα ποτέ

δεν υπάρχει ούτε ένας να με εκπροσωπεί

πόλεμος και είρήνη  μ’ έφαγαν από τις δύο μεριές

ό,τι απομένει αντέχει ακόμη…»ξεκάθαρη εξομολόγηση του ποιητή. Παρακάτω υπάρχει μια συλλογιστική της σημασίας της Ευρώπης για τους λαούς της:

«Ευτυχώς δεν έχει μνήμη ο γύρω αέρας

επιμένει να μυρίζει ρόδο

και να σε τιμωρεί

την ώρα που πανάθλιος πεθαίνεις

έτοιμος στη σειρά πίσω από τους άλλους

για τον έλεγχο των διαβατηρίων…» ενώ τέλος με ένα τετράστιχο δηλώνει τι σημαίνει η Ευρώπη για τον καθένα μας:

«…αναλογίζεσαι τα όρια σου

Πάντοτε μέσα στο κοπάδι

Που τ’ οδηγεί μια συνοδός εδάφους

Αδιάφορη τελείως για την προσωπική σου τύχη..»

Ουσιαστικά κάνει την κριτική του για τον κόσμο που έρχεται και τη διαφορετικότητα του, ο αγνός «πατριώτης» από τη μία, με το φασιστικό κόσμο που ξημερώνει από την άλλη. Αναζητά την λύτρωση του στην ιστορία και στην αγαπημένη του θάλασσα. Ο στίχος του «…φωνάζω ελληνικά κι ούτε μου αποκρίνεται κανείς» είναι μια πρώιμη αποτύπωση της παγκοσμιοποίησης που ζούμε.

Το έργο τελειώνει με τον εξής εκπληκτικό στίχο: «όσο γερνώ τόσο λιγότερο καταλαβαίνω, η πείρα μου ξέμαθε τον κόσμο».

Στη συλλογή αυτή τα σουρεαλιστικά στοιχεία μένουν στο περιθώριο, ο ποιητής γίνεται προφήτης του μέλλοντος, πρώτος κοιτά μέσα στο κουτί της Πανδώρας που έχει ανοίξει και «σκούζει» με απόγνωση για αυτά που μέλλουν να συμβούν…οι σύγχρονοι του κωφεύουν. Ο Έλληνας των αρχών του ’80 δεν έχει ώτα, ακολουθεί μόνο τις πολύχρωμες σειρήνες και γίνεται κοινωνός των μπαλκονιών. Ο Ποιητής-προφήτης μίλησε, οι επόμενες συλλογές μπορεί να ανοίγουν ξανά τέτοια ζητήματα, αλλά στρέφονται περισσότερο σε πιο φιλοσοφικές-ιδεολογικές δομές.

Καλό Σαββατοκύριακο!

Οδυσσέας Ελύτης «Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας»

Εκδόσεις: Ικάρος – Έτος κυκλοφορίας: 1982

Λίγα Βιογραφικά για τον ποιητή

 

 

 

 

 

 

Μέλος της θρυλικής γενιάς του ’30, βραβευτηκε το 1960 με το κρατικό βραβείο ποίησης και με το νόμπελ λογοτεχνίας το 1979.  Υπήρξε ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης.Ποιηματα του έχουν μελοποιηθεί από κορυφαίους συνθέτες. Πολυμεταφρασμένος με σπουδαία  απήχηση, ένας παγκόσμιος ποιητής που επηρέασε βαθιά τις επόμενες γενιές. Το έργο του περιλαμβάνει ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Τέλος ο  Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια, συγκεντρωμένα στους τόμους Ανοιχτά Χαρτιά (1974) και Εν Λευκώ (1992).