Από τον Heretic κριτικό Γιάννη Κρουσίνσκυ

Σε τούτη την ειδικά σχηματισμένη στήλη ξεχωρίζουμε ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος του 30ού Φεστιβάλ “Νύχτες Πρεμιέρας.”

Η συγκεκριμένη στήλη περιλαμβάνει δύο ανεξάρτητα κομμάτια σε κάθε ταινία. 1) Την καταγεγραμμένη αντίδραση του κοινού. 2) Την προσωπική μου κριτική ματιά για το εκάστοτε έργο.

Πρόκειται για τις ταινίες “Armand” και “Σύντομη Ιστορία Μιας Οικογένειας.” Η αξιολόγηση των ταινιών απλοποιείται σε μορφή παρουσίασης με θετικά και αρνητικά στοιχεία.

“Armand”

Αντίδραση Κοινού

Τη Δευτέρα 7 Οκτωβρίου παρακολουθήσαμε την ταινία “Armand” του σκηνοθέτη Χάλφνταν Ούλμαν Τόντελ στο Cinobo Opera. Οφείλω να επισημάνω, ότι από την πλειονότητα των ταινιών του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος, το κοινό την ξεχώρισε αισθητά! Καθότι μόλις τελείωσε το έργο, υπήρξε μια μικρή παύση, μα αμέσως μετά ένα πολύ έντονο και σταθερό χειροκρότημα!

Ανάλυση Ταινίας

-Θετικά Στοιχεία–

Το έργο “Armand” παρουσιάζει μια υπομονετική και αισθαντική κινηματογραφική αφήγηση, με χαρακτήρα ανίχνευσης μέσα σε θεματική ιστορίας κακοποίησης. Και κατά συνέπεια εντάσσεται άμεσα στα διαχρονικά ζητήματα της διεκδικηθείσας Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Βεβαίως δεν υπάρχει κανένα δικαστήριο εδώ, αλλά αντιθέτως προκρίνεται το σχολείο σαν απαράβατος χώρος που υποστηρίζει μια επιτακτική διαδικασία ανακάλυψης γεγονότων και διαρρύθμισης κανόνων επάνω στο θέμα της υπαρκτής ή μη κακοποίησης, σε μια συγκεκριμένη περίπτωση. Μοιάζει πιο πολύ εδώ σαν ένας φοβικός, απαράβατος χώρος τούτο το σχολείο, με αναμεμιγμένη ομοιάζουσα μορφή εργαστηριακής έρευνας και ψυχοκοινωνικού χώρου προστασίας, αλλά σε ηλεκτρισμένα σκοτεινή ατμόσφαιρα. Η κακοποίηση δεν θα είναι αυτή που φαντάζεται εξαρχής ο θεατής…

Γονείς και καθηγητές καλούνται σε μια καθοριστική σύσκεψη. Θέμα της αποτελούν δύο εξάχρονα αγόρια. Ο μικρός ατίθασος και κακόφημος Αρμάντ κατηγορείται, ότι ξαφνικά κακοποίησε σεξουαλικά έναν συνομήλικό του. Έτσι τουλάχιστον είπε το άλλο αγόρι στους γονείς του, Σάρα και Άντερς, οι οποίοι ζήτησαν εκτάκτως συνάντηση με τους αρμόδιους καθηγητές του σχολείου αλλά και με την Ελίζαμπεθ, μητέρα του Αρμάντ. Στον αντίποδα, ο μικρός Αρμάντ λέει στη μητέρα του τηλεφωνικώς, ότι δεν έκανε ποτέ κάτι τέτοιο.

Στο έργο δεν βλέπουμε τα παιδιά, παρά μόνο αμυδρά την αινιγματικά σκοτεινή εικόνα του Αρμάντ, σε δύο στιγμές. Αυτές έχουν να κάνουν με το δικό του οικογενειακό περιβάλλον, σε μία τραυματική (πατέρας) και σε μια υγιή (μητέρα) γονεϊκή παρατήρηση-ζήση από το παιδί. Στην ουσία, πρόκειται για πόλεμο ενηλίκων στο έργο, με χειριστικές ή αχαρτογράφητες ψυχολογικές συμπεριφορές, που οδηγούν σε κρίσιμες αποφάσεις. Από τη μία πλευρά οι γονείς υπόδειγμα και από την άλλη, η μοναχική και ψυχολογικά ασταθής καλλιτέχνιδα Ελίζαμπεθ, της οποίας ο άντρας πέθανε πρόσφατα και τραγικά. Η γνωριμία ανάμεσα στις δύο οικογένειες βρισκόταν πιο κοντά, από όσο θα πίστευε ο θεατής…

Ωστόσο, η κρίσιμη παράμετρος που διαφοροποιεί την ταινία από άλλες, είναι η θολή αμφισβήτηση απέναντι στο πραγματικό θύμα! Μέσα από μια εξαιρετική περιστροφή αποκαλυπτόμενων κινήτρων, που αφορά ουσιαστικά μια εφιαλτικά ανώριμη κόντρα ενηλίκων! Ο κόσμος των ενηλίκων εδώ επηρεάζει τα πάντα. Η ανίχνευση στα πραγματικά κίνητρα και στο πραγματικό θύμα εκφράζεται με μια ωραία φιλμική γλώσσα. Ανάμεσα σε σκηνοθεσία, σενάριο, μοντάζ, διεύθυνση φωτογραφίας, ερμηνείες και έξυπνο νοηματικό άξονα επικοινωνίας με το κοινό.

Πρωταγωνίστρια είναι η Ελίζαμπεθ. Το σχολείο σαν χώρος ζωντανεύει και καταδεικνύει, ότι υπήρχαν ακόμη απομονωμένες ύποπτες ιστορίες, κακοποιητικών συμπεριφορών, τουλάχιστον μιας γενιάς πίσω. Υπάρχουν όμως και στιγμές λύτρωσης. Το παράδειγμα του διακριτικού χαιρετισμού της Ελίζαμπεθ με τον επιστάτη-καθαριστή του σχολείου βάζει τον θεατή στο μοτίβο της δικής της διαφάνειας.

Η ιδανικά παρατεταμένη ερμηνεία του ανάρμοστου γέλιου της Ελίζαμπεθ απέναντι στις λύσεις που προσπαθούν να προκρίνουν οι καθηγητές, ερμηνευμένη από την ταλαντούχα ηθοποιό Ρενάτε Ρέϊνσβε, ξεχωρίζει επιπροσθέτως. Καθότι παίζει ωραία και με δύο αντιφατικά στοιχεία σεναρίου. Α) Εάν έχει δίκιο η Ελίζαμπεθ, τότε εκείνη είναι η πραγματική ενήλικη και περιγελά τη δολοπλοκία των άλλων. Β) Εάν έχει άδικο και το παιδί της είναι ένοχο, τότε η ίδια είναι αρρωστημένη. Ο θεατής συγκλονίζεται και περιμένει, γιατί δεν μπορεί να ξέρει ακόμα, τι ακριβώς συμβαίνει!

Όμως σε τούτη την ταινία, έχουμε αργότερα στο κατάλληλο σημείο και μια πιο σφαιρική ματιά επάνω στη συνολική έννοια της κακοποίησης και στο πώς αυτή μπορεί να εισβάλλει ύπουλα στη ζωή ενός ανθρώπου. Η στιγμή όπου η Ελίζαμπεθ βάλλεται ασφυκτικά από άλλες ανθρώπινες παρουσίες και περιδιαβαίνει έναν ψυχολογικό δρόμο διαπερνώντας κοινωνικά από την έκθεση, το θαυμασμό, τον ενδεχόμενο ερωτισμό, την ορατή ενόχληση και καταληκτικά από την επικίνδυνη κακοποίηση της αδηφάγας εναντίωσης υπό μορφή λασπολογίας, είναι πολύ εντυπωσιακή!

-Αρνητικά Στοιχεία-

Μπορεί μεν να είναι λιγότερα τα αρνητικά στοιχεία, αλλά επηρεάζουν αισθητά την αξιολόγηση της ταινίας. Υπάρχουν έντονες και άνισες στιγμές μέσα στην όλη δομή της ταινίας.

Η αισθητική και η νοηματική απόδοση εκεί διακόπτονται με άτσαλο τρόπο, με αποτέλεσμα ο άξονας της Ψυχαγωγίας να χάνει την απαραίτητη πορεία προοδευτικής διακύμανσής του. Οι ιδιωτικές κουβέντες της άλλης οικογένειας συνοδεύονται από μια ατμόσφαιρα Τρόμου που δεν ταιριάζει στην όλη αισθητική του έργου. Όπως και αυτή η μπλε άστοχη απόχρωση. Ειδικότερα κατά τη στιγμή, όπου η Σάρα ανοίγει το στόμα και παριστάνει στον Άντερς, ότι η ίδια ουρλιάζει (χωρίς να βγάλει ήχο), θυμίζει μια εντελώς λάθος και άκρως αποτυχημένου δανείου μεταφορά από ταινίες Τρόμου.

Το δε στοιχείο της καθάριας βροχής στην αυλή του σχολείου, είναι μια σεναριακή-σκηνοθετική στιγμή, που σηκώνει συζήτηση…Όλες/Όλοι οι παρευρισκόμενοι γονείς (και των υπολοίπων παιδιών) βγαίνουν απότομα τότε έξω στην αυλή. Χωρίς λόγια, ακολουθούν ενστικτωδώς τη νικήτρια της Ηθικής, ενώ η ηττημένη αμοραλίστρια βρίσκεται περίλυπη στο έδαφος. Θα μπορούσε να θεωρηθεί η κινηματογραφική αυτή πράξη σαν σύζευξη ενήλικων παρουσιών με συμπεριφορά ανήλικων παιδιών. Σαν σεβαστή καλλιτεχνική άποψη.

Και πως δήθεν πέτυχε τα πάντα από άποψη καλλιτεχνικής-κινηματογραφικής έκφρασης, μένοντας επιτυχώς πιστή μέσα στο θέμα: ενήλικοι-γονείς στο προσκήνιο, ανήλικοι-απόγονοι σαν αφανής μα υπαρκτή ιδέα προβληματισμού, όσον αφορά την κρίσιμη διαπαιδαγώγηση του Ανθρώπου. Όμως στην πραγματικότητα, τίποτα από όλα αυτά δεν υποστηρίζει ώριμη καλλιτεχνική άποψη. Καθότι, κανονικά η ταινία όφειλε να ορίσει πεντακάθαρα το ενήλικο λυτρωτικό πλαίσιο. Με συνειδητά και όχι με ενστικτώδη κριτήρια ενηλίκων!

Αντιθέτως, η συγκεκριμένη επίλυση της ταινίας είναι μια παιδιάστικη και ελλιπέστατη καλλιτεχνική-κινηματογραφική έκφραση, όπου δήθεν η βροχή ξέπλυνε τα πάντα και όλες/όλοι οι ενήλικοι στην οποιαδήποτε συμπεριφορά τους, φέρθηκαν από κοινού σαν μικρά παιδιά σε έναν άγνωστο κόσμο, όπου εκεί βρίσκουν το δίκαιο μόνο με ενστικτώδη επανόρθωση. Κάτι το παιδιάστικο, επιπόλαιο και ρηχό, που παρέδωσε τα καλλιτεχνικά εφόδια πάρα πολύ εύκολα, εάν το ξανασκεφτούμε καλύτερα. Αλήθεια, πόση ώρα χρειάστηκε, για να επινοηθεί τούτη η επιπόλαιη ιδέα επίλυσης; Άραγε πέντε ή μήπως δέκα λεπτά;! Όχι, λυπάμαι. Δεν με πείθει καθόλου αυτό το ψευτογέμισμα σεναριακής-σκηνοθετικής κατακλείδας. Και αισθάνομαι μάλιστα, ότι με υποτιμά σαν θεατή.

“Σύντομη Ιστορία Μιας Οικογένειας”

Αντίδραση Κοινού

Την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου παρακολουθήσαμε την επαναληπτική προβολή της ταινίας “Σύντομη Ιστορία Μιας Οικογένειας” του σκηνοθέτη Λιν Ζιανζέ στο Σινέ Άστυ. Το κοινό εκτίμησε την παρουσία και τις δηλώσεις του σκηνοθέτη στη συγκεκριμένη προβολή. Οι θεατές συμμετείχαν στην ωραία εξελισσόμενη ψυχολογική ατμόσφαιρα της ταινίας. Στο τέλος, χειροκρότησαν αισθητά! Ανήκει και τούτη στις λίγες ταινίες, στις οποίες οι θεατές χειροκρότησαν αυθόρμητα μετά το τέλος τους. Ωστόσο, δεν μπορούμε να κάνουμε συγκρίσεις καλύτερης απήχησης, καθότι, όταν βλέπει την προβολή και ο δημιουργός μαζί με το κοινό, είθισται να επικρατεί ένας σεβασμός και μια ευγένεια απέναντί του. Για το τι αξίζει το έργο του Λιν Ζιανζέ, μιλά παρακάτω η κριτική. Και φυσικά, το ίδιο το έργο!

Ανάλυση Ταινίας

-Θετικά Στοιχεία-

Η συγκεκριμένη ταινία του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος του 30ου Φεστιβάλ “Νύχτες Πρεμιέρας”, ανήκει σε εκείνες τις ταινίες οι οποίες έχοντας πεντακάθαρη καλλιτεχνική ωριμότητα, κατορθώνουν να είναι απόλυτα ισορροπημένες, σε όλη τη μελετημένη κινηματογραφική διάστασή τους!

Μάλιστα, η ταινία “Σύντομη Ιστορία μιας Οικογένειας” όχι μόνο διαθέτει απόλυτη ισορροπία κατά την ενδιαφέρουσα εξέλιξή της. Όχι μόνο παραμένει αφοσιωμένη μέσα στο –αρχικώς διπλής φύσης- κοινωνικοϊστορικό/μυθοπλαστικό θέμα της (μετάβαση από την εποχή της “πολιτικής του ενός παιδιού” στην Κίνα/αλλά και αθέμιτος ανταγωνισμός παιδιών ακόμη και μέσα σε ασφαλές συγκεκριμένο οικογενειακό, μέχρι πρότινος, κλειστό περιβάλλον). Μα επιπροσθέτως, η ταινία αυτή κατορθώνει να σε εισαγάγει μέχρι το τέλος στην επικίνδυνη, υπόκωφη αντιπαλότητα των δύο παιδιών, Γουέϊ και Σούο.

Ναι, μέσα από τον μυθοπλαστικό της χαρακτήρα η ταινία πράγματι αναφέρεται στην εποχή μετά από την εξαναγκαστική εφαρμογή της “πολιτικής του ενός παιδιού” (1979-2015) στην Κίνα. Με επίκεντρο θεματικής πλέον τα δύο παιδιά (χωρίς ειδικές προϋποθέσεις). Συγκεκριμένα, η ταινία μοιάζει να αναφέρεται κάπου μεταξύ 2015-2020 (καθότι μετά το 2021 επιτράπηκε σταδιακά να μπορούν να γεννιούνται όχι μόνο δύο, μα και τρία ή περισσότερα παιδιά στην Κίνα.) Αλλά έτσι όπως εξελίσσεται η πλοκή, μοιάζει σαν η ταινία να ακολουθεί στην αμεσότητά της την περίοδο της μεγάλης αυτής κοινωνιολογικής αλλαγής, από το ένα στα δύο παιδιά (δηλαδή κατά το διάστημα 2015-2016). Μπορούμε λοιπόν να την αποκαλέσουμε ως μια ταινία κοινωνικοϊστορικής-κοινωνικοπολιτικής κινηματογραφικής κατάθεσης και ταυτοχρόνως ως ένα καλλιτεχνικό έργο γοητευτικού μυθοπλαστικού χαρακτήρα!

Ιστορία και Μυθοπλασία συνυπάρχουν και τούτο συμβαίνει με μια σεμνή δυναμική, που όμως διογκώνει αποτελεσματικά την ένταση των καθοριστικών ολιγάριθμων περσόνων, μέσα στην ταινία. Και μάλιστα, η ματιά σκηνοθεσίας-σεναρίου βάζει μέσα και τον παράγοντα της υιοθεσίας από τους εύπορους γονείς τούτης της οικογένειας του γιου Γουέϊ. Ειδικότερα, θέλουν να πραγματοποιήσουν την υιοθεσία ενός συνομηλίκου του γιου τους. Του υποσχόμενου και καλλιεργημένου Σούο. Τούτο το έργο λοιπόν, τρέχει σε μια φαινομενικά αργή μυθοπλαστική, αλλά ουσιαστικά γρήγορη κοινωνικοϊστορική ταχύτητα ενημέρωσης για τον θεατή, εκ της οποίας καταδεικνύονται τα ψυχοκοινωνικά κατάλοιπα της παλιάς “πολιτικής του ενός παιδιού.”

Τα κατάλοιπα αυτά ανασύρουν εκείνη την προβληματική νοοτροπία που επέτρεπε ακόμα και παλιότερα δεύτερο παιδί σε Κινέζους πολίτες, μα μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις, όπως σε περίπτωση αναπηρίας του πρώτου τους παιδιού. Μόνο που εδώ, ως μορφή αναπηρίας αρχίζει να θεωρείται από τους επικριτικά αυστηρούς γονείς η τεμπελιά και ανυπακοή του γιου Γουέϊ, ο οποίος μολονότι γεννήθηκε μέσα σε εύπορο περιβάλλον, δεν προσπαθεί ιδιαίτερα για να βελτιωθεί. Τουλάχιστον όχι ακολουθώντας την ειδική βελτίωση που επιθυμούν οι γονείς του. Έτσι, οι γονείς του Γουέϊ έχουν ήδη γοητευτεί από τον διεκδικητή γνώσεων και πνευματικής καλλιέργειας, νέο γιο, Σούο.

Μέσα από αυτό το συγκλονιστικό, τελικά τριπλό φάσμα, κοινωνικοϊστορικών-κοινωνικοπολιτικών-μυθοπλαστικών δεδομένων, το έργο μάς εισαγάγει σε μια αισθητή αναφορά των ανάλογων χρόνιων εξελίξεων στην Κίνα. Όπως για παράδειγμα, το ότι μιλάμε διαρκώς για δύο αγόρια μέσα στην οικογένεια και αντιθέτως τα κορίτσια ως επιθυμία παιδιών δεν υπάρχουν καν στον ορίζοντα για τους γονείς του Γουέϊ και κάθε αντίστοιχους, αρνητικά επηρεασμένους γονείς. Παρόλα αυτά, η πιο διαπροσωπική σεναριακή-σκηνοθετική ματιά της μυθοπλασίας, μέσα στον αθέμιτο ανταγωνισμό των δύο αγοριών, Γουέϊ και Σούο, κερδίζει τον θεατή.

Παράλληλα, μία από τις πιο επιτυχημένες στιγμές στην ταινία αποτελεί η κομβική ενσυναίσθηση του πατέρα απέναντι στο κοινωνικά αδικημένο παιδί Γιάν Σούο. Η αφορμή της κλασικής μουσικής θα ενώσει σε μοντάζ και σενάριο το κόμπλεξ κατωτερότητας του πατέρα με την αρπαγμένη ευκαιρία μορφωτικής και οικονομικής επιβίωσης του αμείλικτου εφήβου Σούο.

Από εκεί και πέρα, η ανταγωνιστική συμπλήρωση του γιου Γούεϊ με την άρτια δομημένη είσοδό του στο σκηνοθετικό κάδρο, σαν σαφές μήνυμα σημαδεμένης περιοχής, καταρρίπτοντας έτσι το οικογενειακό εναλλακτικό τρίγωνο των γονιών με τον “εισβολέα” Σούο στην κορυφή του, είναι σπουδαία. Κορυφαία τοποθέτηση, διότι εδώ ενώθηκε η σκηνοθετική τεχνική με τη νοηματική απόδοση. Τόσο για τις σκοτεινές σκέψεις του ανταγωνιστικού Γουέϊ, όσο και για την οπτική του ουδέτερου θεατή!

Επιπλέον, γενικότερα υπάρχουν τόσο εκφραστικές εικόνες, με αρκετές ερμηνείες σε ίδιο φυσικά μήκος κύματος. Η ανάδειξη της πληρότητας στα πορτοκάλια μέσα στο σούπερ μάρκετ, με αργή απομάκρυνση της σκηνοθεσίας, ορίζει την οικογενειακή δυνατότητα πολυτέλειας και αγαθών, μα και τη γονιμότητα των δυνατοτήτων που διαβλέπει στον ψυχισμό της η μητέρα (φορά γυαλιά ηλίου), “μπροστά” στο “νέο” της παιδί. Η ακραία καχυποψία του Γουέϊ για την άγνωστη συμπεριφορά του Σούο εκφράζεται από την παρατήρηση ενός ψαριού, που ο δεύτερος άφησε σκοπίμως σαδιστικά να πεθάνει.

Τα γενέθλια, όπου ο θεατής νομίζει πώς θα αφορούν τον Γουέϊ και στον αντίποδα περιλαμβάνουν από το πουθενά τον Σούο, είναι μια απρόβλεπτη στιγμή συναισθηματικών εντάσεων! Μία στρατηγικά εξαιρετική πινελιά Μαύρου Χιούμορ, σε ταινία που όμως, σημειωτέον, δεν συνιστά σε κανένα της σημείο περιεχόμενο Μαύρης Κωμωδίας! Και όμως, ταιριάζει! Διότι προετοιμάζεται καταλλήλως το έδαφος για τη μετέπειτα αντίδραση του Γουέϊ, η οποία παγώνει το αίμα του θεατή.

Η ακόλουθη λευκότητα των ρούχων του Σούο τον δικαιολογεί με καλοσύνη νοσηλευτή και τον εξαφανίζει με ιατρική ακρίβεια από τον ρόλο του διεκδικητή. Είναι ίσως το μόνο σημείο της ταινίας, όπου δίνεται ξεκάθαρος ρόλος πρωταγωνιστή στον Γουέϊ και ανταγωνιστή στον Σούο. Αν και, ακόμη και στο φινάλε οι δύο ιδιότητες πάλι αντιστρέφονται και αμφισβητούνται, αφήνοντας δημιουργικούς προβληματισμούς.

-Αρνητικά Στοιχεία-

Αυτή η ταινία δεν φαίνεται να διαθέτει κανένα αρνητικό στοιχείο!