Η Μελίνα μας…

Ανήμερα του θανάτου της Μελίνας Μερκούρη, το The Look.Gr φωτίζει κάποιες πτυχές της ζωής και του έργου της.

Η Μελίνα Μερκούρη (Μαρία Αμαλία Μερκούρη) γεννήθηκε στην  Αθήνα στις  18 Οκτωβρίου 1920.

Θεατρική πορεία

Πρωτοεμφανίζεται στη θεατρική σκηνή το 1944 στο Θέατρο Βρετάνια με το θίασο του Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της Λευτεριάς» και ακολουθεί το έργο του Laszlo Bus-Fekete «H κόμισσα και ο καμαριέρης». Από το 1945 ως το 1951 ακολουθούν σημαντικοί σταθμοί: «Μις Μπα», «Θα σε παντρευτώ Τέρας», «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα», «Πωλείται Κέφι», «Η Μπόρα Πέρασε», «Επικίνδυνη Στροφή», «Ο Άνθρωπος και τα Όπλα», «Φαύλος Κύκλος», «Της Νύχτας τα Καμώματα», «Ένας Φίλος θα ‘ρθει απόψε» 1946 «Τρισεύγενη», «Ανατολικά του Σουέζ», «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ», «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου», 1947 «Άνθρωπος και Υπεράνθρωπος», «Γαμήλιο Εμβατήριο», «Ο Βασιλικός», «Το τραγούδι της Κούνιας», 1949 «Λεωφορείον ο Πόθος» που αποτέλεσε μια από τις παραστάσεις σταθμούς στην καριέρα της (παράσταση για την οποία γράφτηκε το τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι «Χάρτινο το Φεγγαράκι») καθώς το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν για τους ηθοποιούς του Εθνικού ήταν «απαγορευμένο», «Το μικρό Καλύβι», «Το χαμόγελο της Τζοκόντα», «Ο Θάνατος του Εμποράκου», «Bolero», 1950 «Άννα Λουκάστα», «Η Άννα των Χιλίων Ημερών» (Ιστορική παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Μυράτ και έπαιζαν μεταξύ άλλων η Μελίνα Μερκούρη, η Ειρήνη Παππά, η Άννα Συνοδινού, η Νίτσα Τσαγανέα, ο Χρήστος Τσαγανέας, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Τίτος Βανδής, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Μίμης Φωτόπουλος, η Βούλα Ζουμουλάκη κλπ), 1951 «Το Επάγγελμα της Κυρίας Ουόρεν», «Η Μεγάλη Παρένθεση».

Το 1951 ξεκινά να εμφανίζεται στην Γαλλική θεατρική σκηνή και γίνεται μούσα του συγγραφέα Μισέλ Ασαρ. Από εδώ και πέρα η γαλλική κι η αθηναϊκή σκηνή την μοιράζονται. Το 1960 παίζει με το θέατρο Τέχνης το «Γλυκό Πουλί της Νιότης» με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε Γιάννη Φέρτη.

Επόμενος σημαντικός σταθμός στην θεατρική της καριέρα είναι το «Illya Darling» που ανεβάζει, με προπωλημένα όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και με συμπρωταγωνιστή τον Νίκο Κούρκουλο, στο Μπρόντγουέι στις ΗΠΑ.  Το έργο είναι η θεατρική διασκευή του κινηματογραφικού έργου «Never on Sunday» (Ποτέ την Κυριακή), που της είχε χαρίσει παγκόσμια αναγνώριση.

«Η Μελίνα Μερκούρη, 38 ετών, είναι η χαρά της ζωής, η ελευθερία, το απρόοπτο. Ο Ντασσέν 52 ετών είναι η διακριτική διάνοια, το ταλέντο, ο μη κραυγαλέος αντικομφορμισμός». Η κοινή τους πορεία που έχει ξεκινήσει κάποια χρόνια πριν θα επισημοποιηθεί το 1964. Παντρεύτηκαν στις 18 Μαΐου του 1966 στο δημαρχείο Λωζάνης.

«Είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή στη ζωή μου», φέρεται ότι δήλωσε η Μελίνα Μερκούρη. «Θα ήθελα να είχαμε παντρευτεί στην Ελλάδα, αλλά τότε θα έπρεπε να καλέσουμε πολύ κόσμο και δεν ταίριαζε ο θόρυβος και η φασαρία σε μια απλή τελετή που επισφραγίζει συμβίωση 10 χρόνων».

Κατά τα έτη 1967-1974, τα χρόνια της δικτατορίας η Μελίνα Μερκούρη έπαιξε μόνο την Λυσιστράτη το 1972 στο Μπρόντγουεϊ σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη. Το 1975 και ενώ έχει επιστρέψει στην Ελλάδα, ανεβάζει στο θέατρο Κάππα με τον Νίκο Κούρκουλο την «Όπερα της πεντάρας», το 1976 την «Μήδεια» με το Κ.Θ.Β.Ε., ενώ το 1978 το «Συντροφιά με το Μπρεχτ» από το Ελληνικό θέατρο του Μάνου Κατράκη, παράσταση για την οποία γράφτηκε από το Θάνο Μικρούτσικο το «Άννα μην κλαις» για να τραγουδηθεί από τη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιάννη Κούτρα. Τέλος, το 1980 ανέβασε ξανά το «Γλυκό πουλί της Νιότης» με τον Γιάννη Φέρτη και έκλεισε ουσιαστικά την θεατρική της καριέρα με το «Ορέστεια» στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το Θέατρο Τέχνης. Το 1992 κάνει μια τελευταία, έκτακτη, εμφάνιση στην όπερα Πυλάδης, σε βιντεοσκοπημένη σκηνή, στο ρόλο της Κλυταιμνήστρας, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Κινηματογραφική πορεία

Αρκετά σημαντική ήταν και η πορεία της στον διεθνή και ελληνικό κινηματογράφο. Της χάρισε αρκετά βραβεία. Κορυφαίο της το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών και επίσης μία υποψηφιότητα για Όσκαρ για το Ποτέ την Κυριακή (Never on Sunday) το οποίο έχασε απ’ την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960.

Η πρώτη κινηματογραφική ταινία της Μελίνας είναι κι η μοναδική σε ελληνική παραγωγή και είναι η «Στέλλα» του 1955.

1956 – Συνεργάζεται με τοv Ζυλ Ντασέν και γυρίζουν την ταινία «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (Celui qui doit mourir) βασισμένη στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη

1957 Γίνεται μαυρομάλλα για το ρόλο της «Ο βαρώνος και η τσιγγάνα» (The Gypsy and the Gentleman)

1958 Συμμετέχει στην κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Ρότζερ Βάιλαντ, «Ο νόμος», που προβλήθηκε στην Ελλάδα με τίτλο «Θηλυκός δαίμων» (La legge).

1958-1960 Γυρίζει το «Ποτέ την Κυριακή» (Never On Sunday) που την κάνει διάσημη σε όλη την υφήλιο, ταινία η οποία βραβεύτηκε με Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού (ήταν υποψήφια για άλλα τέσσερα Όσκαρ). Η ταινία της χάρισε αρκετές σημαντικές διακρίσεις και παγκόσμια αναγνώριση, όπως το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου στις Κάννες, η υποψηφιότητα για Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου κλπ.

1960 Το «Ζήτω ο έρωτας» (Vive Henri IV… vive l’amour!)

1961 «Η ώρα της μεγάλης κρίσεως» (Il giudizio universale)

1962 «Φαίδρα» (Phaedra) με τον Άντονι Πέρκινς και μουσική του Μίκη Θεοδωράκη[11]

1963 «Οι Νικητές» (The Victors)

1964 «Τοπ Καπί» (Topkapi) με τον Πίτερ Ουστίνοφ

1965 «Μηχανικά Πιάνα» (Los pianos mecánicos)

1966 «Ραντεβού στη Λισσαβόνα» (A Man Could Get Killed), «10:30 Ένα Καλοκαιρινό Βράδυ» (10:30 P.M. Summer) με τη Ρόμι Σνάιντερ

1969 «Η βασίλισσα του Σικάγο» (Gaily, Gaily)

1970 «Υπόσχεση την Αυγή» (Promise at Dawn),

1973 «Η Δοκιμή» (The Rehearsal) ντοκιμαντέρ για το Πολυτεχνείο και τα βασανιστήρια της Χούντας με Σερ Λόρενς Ολίβιε, Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο κ.ά.

1974 «Μία φορά δε φτάνει» (Once Is Not Enough)

1976 «Πονηρές κομπίνες» (Nasty Habits) και

1978 «Κραυγή Γυναικών», με την Έλεν Μπέρστιν.

 

Μουσική πορεία

Έχει κυκλοφορήσει πάνω από δεκαπέντε δίσκους, πέρα από soundtrack ταινιών και θεατρικών παραστάσεων. Έχει τραγουδήσει μεγάλους Έλληνες συνθέτες, Μάνο Χατζιδάκι (με τον οποίο τους συνέδεε προσωπική φιλία), Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο, Γιάννη Μαρκόπουλο, Βασίλη Τσιτσάνη αλλά και κορυφαία ερμηνεία μουσικών έργων των Κουρτ Βάιλ και Μπέρτολτ Μπρεχτ.

Πολιτική καριέρα

Μετά την πτώση της χούντας επιστρέφει στην Ελλάδα όπου και εγκαθίστανται μόνιμα πλέον και συνεργαζόμενη με στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης Π.Α.Κ. και τον Ανδρέα Παπανδρέου ιδρύουν το Πανελλήνιον Σοσιαλιστικόν Κίνημα αργότερα ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Κατεβαίνει υποψήφια στη Β΄ Πειραιά το 1974 αλλά δεν καταφέρνει να εκλεγεί βουλευτής, πράγμα το οποίο επιτυγχάνει το 1977.

Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού κατά τα χρονικά διαστήματα 1981-1989 και 1993-1994, θέση η οποία της έδωσε το έναυσμα για να ξεκινήσει εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων μαρμάρων της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν, τα οποία βρίσκονται στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου, να δημιουργήσει το θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (γνωστά ως ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) με σκοπό την πολιτιστική ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας αλλά και τον θεσμό των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, με πρώτη την Αθήνα το 1985. Το 1990 διεκδίκησε την δημαρχία της Αθήνας, χωρίς όμως επιτυχία.

Στη δεύτερη θητεία της στο υπουργείο πολιτισμού δίνει μεγάλη σημασία στην εισαγωγή του πολιτισμού και της θεατρικής αγωγής στα σχολεία.

Το φινάλε

Καταβεβλημένη από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994. Η σορός της έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου του 1994 και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος. Την Πέμπτη 10 Μαρτίου του 1994 ψάλλεται η νεκρώσιμος ακολουθία στον Καθεδρικό Ναό Αθηνών και αμέσως μετά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι τη συνοδεύουν ως το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κηδεύτηκε με τιμές αρχηγού κράτους. Ενταφιάστηκε σε οικογενειακό τάφο.

Ο θάνατός της προκάλεσε εκδηλώσεις συγκίνησης σε όλο τον κόσμο. Πολλοί πολιτικοί ηγέτες στέλνουν συλλυπητήρια μηνύματα στην οικογένειά της και στην Ελλάδα. Την ώρα της κηδείας της τα θέατρα και τα μαγαζιά στο Μπρόντγουεϊ παραμένουν κλειστά.

 

Απολογισμός κ προσφορά

Στη διάρκεια της ζωής της βραβεύτηκε από πολλούς φορείς για το έργο της. Μεταξύ αυτών και από τον Σύνδεσμο Ελληνίδων Επιστημόνων με το βραβείο «ΥΠΑΤΙΑ». Μετά το θάνατό της τιμήθηκε με πολλές οδούς και πλατείες που φέρουν το όνομά της σε όλη την Ελλάδα, ενώ η προτομή της κοσμεί την πλατεία απέναντι από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. Επίσης θέατρα, γυμναστήρια και χώροι πολιτισμού φέρουν το όνομά της. Στην πόλη Μονς του Βελγίου νέα λεωφόρος ονομάστηκε Μελίνας Μερκούρη (Avenue Mélina Mercouri).

Επίσης έχει ιδρυθεί, σύμφωνα με επιθυμία της, από το σύζυγό της Ζυλ Ντασέν και με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων παγκόσμιας ακτινοβολίας, όπως ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, ο Γάλλος πολιτικός Ζακ Λανγκ κ.ά. το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, το οποίο έχει ως στόχο την επιστροφή των κλαπέντων γλυπτών του Παρθενώνα.

Τα  Βραβεία  «Μελίνα Μερκούρη»  είναι: α) Βραβείο για τις πολιτιστικές πρωτεύουσες,  ανακοινώθηκε το 2010 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον πρόεδρό της τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Το νέο αυτό βραβείο, θα είναι χρηματικό και το ποσό του βραβείου θα ανέρχεται στο ύψος του 1,5 εκατ. ευρώ. Είναι ετήσιο και θα απονέμεται, στην μνήμη της Μελίνας Μερκούρη και των αγώνων της για τον πολιτισμό και την πολιτιστική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην εκάστοτε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, β) Βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» για τους ηθοποιούς υπάρχει στην Ελλάδα από το 2007 και δίνεται μαζί με το βραβείο «Δημήτρης Χορν», σε νέους και νέες Έλληνες και Ελληνίδες ηθοποιούς, αντίστοιχα. Το 2010 για πρώτη φορά το βραβείο θα δοθεί σε ξεχωριστή τελετή από το βραβείο «Δημήτρης Χορν», γ) Στη μνήμη και σε αναγνώριση της πολιτιστικής συνεισφοράς της Μελίνας Μερκούρη, έχει ορισθεί από την UNESCO το Βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» ως βραβείο πολιτιστικής προσφοράς. Το βραβείο αυτό δίδεται με τη συνδρομή του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού από το 1997 και ανά δύο χρόνια, σε ανθρώπους ή οργανισμούς με σπουδαία δράση στην διάσωση ή διατήρηση πολιτισμικών μνημείων της ανθρωπότητας. Το βραβείο περιλαμβάνει και μία επιταγή ύψους 20.000 $.

Μια τόση λαμπερή προσωπικότητα, παρά την 24^η επέτειο από το θάνατο της, η αύρα της συνεχίζει να  εμπνέει συνεχώς είτε εικαστικούς ή θεατράνθρωπους είτε μουσικούς

Τα λόγια της ηχούν επίκαιρα όσο ποτέ ως σταλάγματα σοφίας σε στιγμές πληρότητας. Κλείνοντας λοιπόν, ξεχωρίσαμε κάποιες φράσεις της που δείχνουν το εύρος της μεγαλοσύνης της.

«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για εμάς τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνεια μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο της αριστείας μας. Είναι η φιλοδοξία μας και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας».

 

«Στην Ελλάδα είμαστε πολύ φτωχοί για να πάμε σε ψυχολόγους – αντ’ αυτού έχουμε τους φίλους».

 

«Λένε συχνά πως εμείς οι Έλληνες είμαστε μια θερμόαιμη φυλή – Λοιπόν, επιτρέψτε μου να σας πω κάτι – είναι αλήθεια».

«Την εξουσία δεν την αισθάνθηκα σαν υπουργός. Την αισθάνθηκα σαν σταρ του Μπρόντγουεϊ»

 

«Η Γκάρμπο είναι το πλάσμα για το οποίο έγινα θεατρίνα»

 

«Είναι υπέροχο πράγμα να μπορείς να αγαπάς, είναι θείο»

«Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα»

(Με πληροφορίες από την el.Wikipedia)